«Udalgintzak ematen du Hernani ezagutzeko beste aukera bat; eskola bat da, beste inon ez dagoena»

Zortzi  urtez Hernaniko alkate izan zara, EH Bildurekin. Urte hauetako zein balorazio egiten duzu?

Politikoki egiten dudana positiboa da. Gu iritsi gi­ne­nean, 2011n, krisi garaian geunden bete-be­te­an, eta 8 urte hauetan garapena egon da. Gu­re aldetik apustua egin dugu arlo sozialean lan egi­teko, ba­li­a­bideak jartzeko, ko­lektibo ja­kin batzuekin ari­tzeko. Aldaketa hor egin da, ko­­lek­tibo horiekin batera eta ho­riei begira lanketa egin delako. 

Arlo pertsonalean, berriz, oso positiboa izan da. Egia da asko jaten duela; bizitza pertsonaletik kentzen du dimentsio pu­blikoa duelako, denbora es­ka­­tzen du­elako. Baina asko aberasten du, eta Hernani ezagu­tzeko beste au­kera bat ematen du. Eskola bat da, beste inon ez dagoena. Udalgintzak ematen dizu eskola hori, perspektiba hori.

Orduan, zergatik utzi, kargua?

Positiboa izan arren, baduelako nolabaiteko koste pertsonala. Dimentsio publiko horrek be­re eragina badu, eta gogoa badut beste plano batera pa­sa­tzekoa. Bes­tetik, aukera dagoelako erre­leborako. Azken 4 urtetan zinegotzi taldean ikusten zen bazegoela aditu talde bat gustora eta prest, jarraitzeko, eta jende gaztea ere bai. Momen­tu egokia dela uste dut, eta jakin behar da erreleboa lantzen, an­tolatzen. Trans­mi­sio hori egotea eta antolatzea inportantea da, eta orain aukera bazegoen. 

«Feminismoak demostratu du ekarpen haundia egiten diola jendarteari»

Zein iritzi zenuen alkatetzaz alkate izan aurretik, eta zein iritzi duzu orain? 

Kaletik ez duzu imaginatzen hau, Udala, zer den. Garai ba­tean ez nuen imaginatuko inoiz alkate izatea. Orain oso ezberdin ikusten dut. Askotan esan izan dut azken urteetan, herritar guztiek pasa beharko luketela udaletxetik, ezagutzeko zer den hau, nolakoa den funtzionamendua, burokrazia; zein garantista den, eta, aldi be­rean, horrek dakarren man­tso­ta­suna. Kanpotik ez da irudika­tzen. Bestalde, laguntzen du perspektiba zabaltzen. As­ko­tan, herritarrok bizi gara gu­re inguruan, gure lana dugu, gu­re afizioak... Eta honek la­gun­tzen du hortik haratago ikusten he­rri­an beste behar batzuk badaudela. Uste dut he­rri­tar guztiek pasa behar luketela bertatik; aberasgarria da udalgintza zer den ezagutzea. Horretarako agian ez da zinegotzi izan be­har, agian foro batean parte hartuta ezagutu daiteke.

Zein izan dira, zure ustez, 8 urte hauetako lorpenak?

Nire­tza­ko, Iturola eremua. Hor eratu da enpleguaren inguruko antolaketa oso bat: orientazio zerbitzua, aholkularitza zer­bitzua langabetuei begira, eta gero, Iturola Sormen Gunea bera, ekintzaileek duten espazioa eta foroa, beraien proiektuak aurrera ateratzeko eta herritarrekin, komunitatearekin batera, aritzeko. Eta horrekin batera, Kulturarteko Plaza Feminista izango dena. 2011-2015erako konpromisoa zen Emakumeen Etxea egitea; ez dago egina, baina obra bakarrik falta da. Askotan esaten dut prozesuak inportanteagoak direla emaitza baino: beste jatorrietako pertsonek parte hartu dute, gure herriko emakumeek... Anitza da, oso aberasgarria. Hori dena izango da Kulturarteko Plaza Fe­mi­nista, eta uste dut espazio hori, Itu­ro­la­ren ondoan, izango dela gu­ne inportante bat herrian. Ho­rre­kin gustura sentitzen naiz. Feminismoak az­ken ur­te­etan demostratu du ekarpen haundia egiten diola jendarteari, eta uste dut Her­na­nin dagoen mu­gimendu po­tenteenetako bat feminismoaren inguruko eragileena dela. Horrek gune bat edukitzeak ekarpen inportantea egiten dio Hernaniri.

«Sa­gardoaren kultura eta txotxaren ingurukoa gai korapilatsua da, ertz asko dituena, eta saiatu gara eragileekin lantzen»

Eta zein izan dira konpondu gabe geratutako arazoak edo ase ez diren beharrak?

Zaila da. Sentsazioa daukat be­ti daudela beharrak, nahiz eta gauzak egin. Sa­gardoaren kultura eta txotxaren ingurukoa gai korapilatsua da, ertz asko dituena, eta saiatu gara eragileekin lantzen. Baina herri mailan sortzen ditu sentsazio ezberdinak, onak eta txarrak. Etengabeko lana es­ka­tzen du­en gaia da. Eta bestea, aparkalekuena. Baina mu­gikorta­su­na­ren barruan kokatuko nuke. Nire kotxearekin, bo­lantedun pertsona izanik dau­kadan beharra baino zabalagoa da; nola bizi nahi dugun eta nola mugitu nahi dugun, zein espazio nahi ditugun gure herrian. Kotxe mendektoasun haundia daukagu, eta horrek dakar aparkaleku arazoa; eta ez dut esaten arazo ez denik, baina fokoa jarriko nuke mu­gi­kortasun ereduetan. 

«Hauteskunde edo liskar politikoetatik haratago dijoan proiektu estrategikoa da (Garapen Agentziarena). 2-3 urte beharko ditu, baina martxan dago»

Iturola enplegu gunea aipatuta, zertan da Beterri-Buruntzako Garapen Agentzia?

Ari  gara. Zor­tzi urte badara­ma­­kizkigu ere, azken lau urtetan beste erritmo batean aritu gara prozesuan, Beterri-Bu­run­tzako sei udalen artean garapen agen­­tzia edo mankomunitatea sor­tzeko. Ikusiko dugu forma ju­ridikoa zein izango den. Baina sei herrietako ple­noek onartuta daukagu akordioa. Estatutu proposamen bat ere badago. Lan­keta nahiko aurreratua dago, eta ba­dago beste prozesu bat, le­hen aipatutakoarekin lotuta: Itu­rola eta Kultu­rar­teko Plaza Feminista­re­kin. Ga­rapen agen­tzia da garapen sozioekonomikorako, eta askotan lotzen dugu ekonomikoarekin bakarrik: en­ple­gua sortzearekin, lan baldintzekin, soldata... Baina al­der­di soziala ere inportantea da. Horregatik uste dut espazio hori guztiarekin lotuta dagoela. 

Garapen Agentzia Hernanin egingo dela esan nahi duzu?

Eduki beharko du bere egoitza. Adostu gabe dago oraindik, baina ikusten dugu zerbitzu deszentralizatua izan behar du­ela. Hiru herri haundi eta hiru txiki gara: Hernani, Lasarte-Oria eta Andoain; eta Astiga­rra­ga, Urnieta eta Usurbil. Sai­hes­tu behar duguna da zerbitzuak kontzentratzea herri haun­di­etan eta ez txikietan, edo mota batzukoak batean eta bestekoak bestean. Izan daitezela sei he­rrietako herritar guztiengana iristeko. Eskualdeko hiru indar nagusien artean, EH Bildu, EAJ eta PSE, adostasuna badago. Udal berriak osatzean, transmisioa egongo da. Adostasuna po­li­tikoa da, alderdien artekoa, ez hautetsi izan garenona. Hau­tes­kunde edo liskar politikoetatik haratago dijoan pro­iek­tu estrategikoa da. Bi-hiru urte beharko ditu, baina martxan dago.

«(Parte hartze prozesuak) pro­zesu ko­lektiboak dira, eta ahalduntze kolektibo bat dakarte, herritar bezala»

Transmisioa aipatuta, zein gomendio egin diozu Xabier Lertxundi alkate berriari?

Eman nion gomendioa da be­re­tik egiteko, bere nortasunetik, bere izaeratik. Beti da in­portantea lan talde bat eduki-tzea, edo nik behintzat horrela egin dut, lan taldean aritzekoa bainaiz. Gero behar diren kontrasteak egin behar dira, ba­tzuetan zinegotzietaz haratago, eragile desbedinekin edo behar direnekin bilduta, erabakiak hartzeko ahalik eta ikuspegi zabalena edukitzeko. Baina beretik egiteko. Hori da eman diodan aholkua eta edonori emango niokeena. 

Zinegotzi kopuru aldaketak eragingo du Udal Gobernuaren funtzionamenduan?

17 zinegotzitatik 21era pasako da Plenoa, baina Udalaren fun­tzionamendu burokratikoan ez dira gauzak asko aldatuko. Ba­dakit funtzionamendu aldetik aldaketa batzuk plantea­tzen ari direla batzordeen edo liberazioen inguruan... Baina hori hurrengo gobernuari galdetu beharko litzaioke.

Eta Hernani, herri izaeratik hiri izaera izatera pasa da? 

Aldaketa hori gertatu da; 20.000 biztanle izatetik pasa egin gara: zinegotzi gehiago, es­kuduntza gehiago, finantzazioan aldaketak... Baina esango nuke herritarrek ez dutela hainbeste su­matzen. Herria haunditzen ari da fisikoki ere, baina ez dena aldatzen da, Hernanik duen herri izaera oso potentea. Az­ter­keta desberdinek esaten dute nortasun haundiko herria dela. Hor azpimarratuko nuke kul­tur­gin­tza, gure herrian daukagun kultur dinamika, eragileak... Oso herri bizia da, aktiboa, oso hernaniarrak gara. Herri haundiagoa da, ez hiri bat, eta bere sustraiak mantentzen ditu. 

Zein hartu-eman izan duzu herritarrekin? 

Orain hilabete batzuk inkesta bat egin genuen, eta ateratzen  zen baloreetako bat, gurea, zen gertutasuna. Uste dut gertuko pertsona bat banaizela, eta udaletxeko ateak beti zabalik egon direla edozeinentzat. Ge­ro badago jendea kalean hurbiltzen dena, onean edo kejekin. Beti esaten diet, gogoan hartu arren, udaletxera joan eta eskaera egiteko. Bide­ra­tzeko. Uste dut ohitura hori ere hartu behar dugula herritarrok. Oro­ko­rrean, jendea modu onean hurbiltzen da, eta eskertzekoa da;  hautes­kun­­de­en bueltan jende asko hurbiltzen ari zait zoriontzera edo eskertzera. 

Anekdota edo bitxikeriarik gogoratzen duzu?

Ez... Gogoratzen dut behin bron­ka bat, kalean: pertsona bat oihuka herriko eremu publiko batean. Nahiz eta esan ez zela momentua, egoera ten­tsoa sortu eta joan egin behar izan nuen egoera ezin  kudeatuta. Eta anekdota positiboa baino, ona izan da jendea ezagutzea; bereziki jende heldua. Despistatu xamarra naiz, eta kalean joan eta jendeak agurtu egiten nau. Bestalde, gertatu zaizkit xelebrekeriak; herritik kanpo parrandara joan eta ondokoak ni ezagutzea... 

Eta gainontzeko alderdiekin, nolakoa izan da tratua? Elkarbizitza Mahaian desadostaunak sortu dira...

Esango nuke harremanak go­ra­­beheratsuak direla. Hor bi kon­tu daude: batetik, pertsonak. Ordezkari politikoak per­tsonak gara, eta gure izaera eta ezaugarriak dauzkagu.  Eta bes­tea da, alderdien arteko ha­rre­mana. Horrek batzuetan ?zail­du? egiten ditu gauzak,  de­sa­dos­tasunek edo alderdi ba­koi­tzaren planteamendu ide­­o­lo­gi­ko­ek talka egiten dutelako. Mo­mentu ezberdinak izan dira. Hala ere, uste dut, orokorrean, errespetuzkoak izan direla,  nahiz eta izan diren gai konfliktiboak. Baina akordioak ere lortu dira; aurrekontuetan, adibidez. 

Bizikidetzaren inguruan, ur­tetan egin da lan diskretu bat, azken hilabeteetan desadostasusun politiko batengatik kaleratua izan dena. Posiziona­men­du ezberdinak baino, esango nuke erabilera politiko bat eman nahi izan zaiola gai horri. Baina uste dut urtetako lan bat dagoela atzean, eta Hernanin lanean jarraitu behar dugula, udaletik; alderdi politikoen ardura da adostasunak lantzen eta bilatzen jarrraitzea. Herna­niko garai bateko gertaerak jaso dira, eta hurrengo urratsa da biktimen errekonozimenduak egitea. Nazioarteko estandarrek markatutako ibilbidea dago, eta ardura politikoa dugu alderdiok eta ordezkariok, baina baita herritarrek ere.

Nolako Hernani uzten duzu? Zein erronka dauzka herriak?

Saiatu gara 8 urte hauetan lan talde ezberdinekin batera he­rria hobetzen. Hernaniren alde lan egiten. Auzoekin, auzo el­kar­teekin, hasieran aipatutako eragileekin... egin dira Kultu­rar­teko Plaza Feminista­ren pro­zesua, Kulturako hausnarketa, Turismoaren ingurukoa, Mer­ka­taritzaren ingurukoa... Arlo­ka egin dira gogoeta prozesu batzuk laguntzen du­te­nak etorkizuneko bideak mar­ka­tzen, eta egin dira herritarrekin, eragileekin, eta irekiak. Ez dira izan zinegotzi edo politikariok eginak. Uste dut horrek lagun­tzen duela udaletik eta herritik aritzen, udalgintza eta herrigintza uztar­tzen. Uste dut hori dela eredua. Erronkak, be­rriz, beharrekin lotuta daude. Mu­gikortasuna­re­kin lotutako lanketak etengabekoa izan be­har du. Beste bat da Inguru­me­na­rena; hon­da­ki­ne­na eta Atez Atekoarena uste dut, neurri haundi batean, gaindituta daudela, baina badaukagu zer ho­be­tua gure kontsumo ohituretan, energian... In­gu­rumena bada, baita ere, Urumea ibaia errekurtso bezala aprobetxa­tzea. Edo usain eta isurketen gaia. Beste erronka bat da Garapen Agentziarena. 

Erabaki batzuk irmoak dira; beste batzuk herritarrekin, parte-hartze prozesuetan hartzen dira. Zergatik?

Batzuetan ez da erraza zehaztea noiz egin behar den gauza bat edo noiz bestea. Badira exekutiboak diren erabaki batzuk. Baina, nire ustez, estrategikoak edo orokorragoak diren bes­te batzuk konsultatuak eta kolektiboak izan behar dute. Az­ke­nean da, gobernantza ere­du bat. Gobernu taldean 9 zinego­tzik hartu ditzakegu erabakiak, eta Plenoan 17k. Baina arlo ezberdinetako eragileak kontuan hartuta, ikuspuntuak abe­rastu egiten dira. Ni gehiago naiz gaiak zabaltzearen aldekoa. Adostuak badira, gero errazagoak dira, eta aberatsagoak. Noski, askoz man­­tsoagoak ere bai: Santa Bar­ba­ra­ko harrobian zer egin, Urbieta kaleko peatonalizazioa, Kaxko­ko apar­kaleku sistema... Uste dut ba­lio haundiagoa duela, eta ez da erantzukizuna saihesteagatik, baina erantzukizuna ko­lek­tiboa ere bada. Pro­zesu ko­lek­ti­boak dira, eta ahalduntze kolektibo bat dakarte, herritar bezala. 

Zortzi urtez alkate izan ondoren, orain zer?

Lehengora bueltatuko naiz, AEKra. Oraindik zehazten ari naiz zertan eta non ariko naizen, baina bueltatuko naiz. EH Bildun ere jarraituko dut, ez delako udaletxea edo zinegotzi izatea bakarrik; badago beste lan bat. Baina, orain, hiru hilabetez bidaiatuko dut, nire bu­rua­rekin adiskitzeko edo koka­tzeko, eta urrian itzuliko naiz AEKra. Nire erabakia da.   Lehen 20 ur­te egin nituen oso gustora, oso ?ni? da; euskal­gin­tza bada eremu bat oso nerea sentitzen dudana. Lehen AEKn,  euskalgintzatik ere egiten nuen Her­nani euskaldunago baten alde, eta 8 urte Udalean Hernaniren alde aritu ondoren, berriro herrigintzara itzuliko naiz. He­rrigintza eta udalgintza uztar­tzea aipatu dut;  bakoitzak beretik egin behar du, dagoen lekutik. Nik 8 urtez ekarpena udale­txetik egin dudala ulertzen dut, eta orain berriro, herrigintzatik ariko naiz.