Zikuñagako ermita berriz ere zutik ikusiko dute hernaniarrek, berreraikitzeko asmoa oso garatua baitago eragile desberdinen artean. Noiz? Hori oraindik ezin da zehaztu, baina Luis Intxauspe alkateak 2020rako berreraikia egotea espero du. «Urte amaierarako obra lizitatua egongo dela pentsatzen dut».
Jose Luis Aperribai, herriko apaizak, orain arte eman diren pausoak azaltzen ditu, bera baita berreraikitzeko hasierako asmoari heldu eta lan haundia egin duena. «Zikuñagako Ama Hernaniko zaindaria da eta ermita berreraikitzeko konpromezua hartu zen bere garaian. Kokapenaren inguruan leku desberdinak aztertu dira, baina azkenean Zikuñaga auzotik gertu egongo da eta irisgarriagoa izango da aurretik pentsatu ziren lekuetan baino».
Hala ere, ez da ermita guztia berreraikiko: fatxada zaharra, harriz-harri, Ama Birjinaren irudia egongo den aterpea eta estaldura eraikiko dira.
Ermita papelera dagoen lurretan zegoen. 1987an Hernaniko Gobernu batzordeak erabaki zuen ermita botatzea eta beste leku batean berreraikitzea. 13 urte aurretik Gotzaintza eta Zikuñagako Papelerak salerosteko itxi zuten eta bien arteko akordioa hori zen, bota eta berreraikitzea.
Erabaki hark haserrea sortu zuen herritarren eta auzotarren artean, Hernaniko parrokia ere erabakiaren aurkakoa zen. Udalak ezohiko Plenoa deitu zuen eta salerosketaren kontra agertu zen.
Arazoa konpondu beharrean okerrera joan zen 1979an. Urte horretako Ostiral Santuan, ostegunetik ostiralerako gauean Zikuñagako Ama Birjin beltzaren irudia lapurtu zuten. Ez da inoiz azaldu, eta berri zehatzik ere ez dago, gaur egun non egon litekeen jakiteko. Hori bai, susmo desberdinak zabaldu ziren bere garaian.
«Papeleran daude harriak, kanpaia, gurutzea eta aulkiak»
Ermita berreraikitzeko asmoa ez da 32 urtetan ez da bete, nahiz eta fatxadako harriak numeratuta gordeta dauden Zikuñagako Paper fabrikan, bakoitza bere zenbakiarekin eta kaxetan gordeta, pabilioi batean. «Kanpaia, gurutzea eta egurrezko lau aulki ere bertan daude» dio Arkaitz Larrañagak, Zikuñagako auzo elkarteko kide eta ermitaren berreraikitzeko aldarriaren bultzatzaile nagusienetakoak.
Jose Luis Aperribai, Hernaniko parrokoak, Zikuñagako Amaren berreraikitzeko lanetan zer esan asko du, azken urteetako bultzatzaile nagusia bera izan baita. «Auzotarrekin sintonia ona izan dugu proiektua aurrera eramateko. Ermitaren fatxada berreraikiko da, baina auzoarentzat jolaslekua ere izango da».
Hiru eragile nagusiek, Udalak, eliz barrutiak eta auzotarrek hori nabarmentzen dute. «Ermitaren fatxadaren eraikuntzan uztartzen dira auzotarrentzako elkargune berria, ondare kulturala eta oroimen historikoaren berreskuratzea, baita Zikuñagako Ama gurtzea».
Xabier Arraztio, proiektuaren arkitekto hernaniarrak eta alkateak dioten bezala, «Zikuñagak ez du apenas espazio librerik, auzoa eraiki zenean hirigintza planik gabe egiten ziren etxebizitzak. Horren gabezia du auzoak».
«Ermitaren fatxadaren eraikuntzan uztartuko dira erlijioa, elkargunea auzotarrentzako, ondare kulturala eta memoria historikoa berreskuratzea»
«Memoria berreskuratzea da helburu nagusia» eta denek dute hori argi. «Hernanirentzat eta auzotarrentzat oso garrantzitsua izan da eta oraindik ere jarraitzen du izaten Zikuñagako ermitak, gure historiaren parte da. Bakoitzarentzat bere esanahia izango du: batzuentzat erlijiosoa; besteentzat Zikuñagako Amaren erreferentzia beste bide batzuetatik etorriko da, erromeriatik esaterako. Baina, dudarik gabe, herriarentzat leku eta esanahi berezia du eta garrantzitsua da».
Gainera, argi dute orain dela momentu egokia ermita berreraikitzeko. «Bestela beste belaunaldi bat pasaz gero gure ondarea eta historia hau jendearen oroimenean galdu egingo da, ahaztu egiten baita». Xabier Larrañagak ere gogora ekartzen ditu azken urteetan hil diren auzotarrak ermita berriz ikusteko aukerarik gabe. «Asko pena horrekin hil dira eta zor diegu berreskurapena».
«Berreraikitzeko baldintzak orain bete dira»
Askok galdetzen dute zergatik pasa den horrenbeste denbora ermita bota zenetik. «Urte batzuk lehenago gai hau aurrera eramateko izan ziren hika-mikak eta susmoak plazaratzea izango zen. Ez zegoen girorik. Baldintzak, humanoak batez ere, orain betetzen dira» dio Jose Luis Aperribai apaizak.
Aperribaik auzotarren lana eta oroimena mantentzeko egin dutena goraipatzen du: «auzo oso bizia da eta 40 urte inguru dituztenek ere festetan antolatzen duten danborrada, kantua eta ermitaren gogoraraztea estimatzekoak dira benetan».
Arraztio arkitektoak argi du Zikuñagarentzat oso garrantzitsua dela. «Bere sustraiak berreskuratzen dituzte, alde batetik, eta auzotik kanpo ere hernaniarrentzat leku oso esanguratsua izan zen eta aproposa izango da. Bertatik herria ikusiko da eta herritik ere ikusiko da ermita. 10.000 metro karratu izango dira. Lekua laua da».