Badira 11 bat urte, aurkitu zituztela Iruña-Veleia aztarnategian, Araban, zientoka ostraka eta grafito, erromatarren garaikoak, III eta IV mendetakoak, euskerazko eta latinezko inskripzioekin. Aurkikuntza horiek faltsutzat jo zituzten gero, eta auzitara eraman zuten Eliseo Gil arkeologoa, faltsutu izana egotzita. Ordutik, hogei txosten baino gehiago argitaratu dira, ostraka eta grafito horien egiazkotasunaren alde.
Kontua epaitegietan dago, eta horri buruz, hitzaldia emango du Juan Martin Elexpuru filologoak gaur, Doberak eta Nabarraldek antolatuta: Iruña Veleia, zertan da?, Biteriko areto nagusian 19:00etan. Elexpururekin hitz egin du Kronikak.
Horixe duzu hitzaldiaren gaia... Zertan dago Iruña Veleiako auzia?
Momentuz geldi dago epaitegietan. Duela zortzi urte hasi zen auzia, eta oraindik instrukzio fasean dago. Irekita dagoen auzi zaharrena da Euskal Herrian, eta ekainera arte dauka epea epaileak, artxibatu edo auzitara eramateko.
Baina herritarron aldetik ez badugu indarra egiten, gaizki bukatu daiteke kontu hau.
Egiazkotasunaren alde egiten duzu zuk. Zergatik?
Aurkitu ziren ostraka eta grafitoak, koherenteak direlako, aipatzen duten garaiarekin. Hasieran, 7-8 txosten argitaratu ziren faltsutasunaren alde, baina geroztik 20 baino gehiago egin dira egiazkotasunaren alde, interes politiko eta ekonomikorik ez zutenek egindakoak. Bakoitzak konparatu ditzake batzuk eta besteak, baina egiazkotasunaren aldekoak pisu haundiagokoak, serioagoak eta sakonagoak dira.
Zuk ere egin zenuen ikerketa bat, eta liburua argitaratu. Zer ondorio atera zenituen?
Ezin direla faltsuak izan, ezinezkoa dela euskerazko horrelako faltsifikazioak egitea. 50 grafito dira, tematika eta garai desberdinetakoak; eta ez dago neologismorik, ez beste akatsik. Faltsifikatzaile batek hanka sartuko luke. Gainera, Eliseo Gilek, faltsifikazioa leporatu diotenak, ez daki euskeraz.
Eta zer suposatuko luke euskerarentzat, grafitoak egiazkoak izateak?
Suposatuko luke, konfirmatzea erromatarren garaian euskera erabili zela, kristautasunak erabili zuela euskera, eta euskerazko mugimendua izan zela. Baina ez zaigu hain harrigarria iruditu behar, euskera izan zelako biziraun zuen hizkuntza bakarra mendebaldean; besteak latinak irentsi zituen. Eta horrek erakusten du, euskerak eta euskaldunek bazeukatela indarra.
Eta hortik aurrera, suposatuko luke edukitzea euskerazko aurreneko hitz arruntak eta esaldiak. Filologikoki altxor bat izango genuke. Eta baita gainerako arloetan ere: garai, fase eta gai desberdinei buruzko grafitoak izango genituzke.