‘Iraunkortasunerako, trantsizioa' izenburua duen hitzaldia emango duzu gaur. Bi hitz potolo horiek zabalago azaltzerik bai?
Bai, potoloak dira, ez da hitz gutxitan azaldu daitekeen zerbait. Gainera lotuta daude, iraunkortasuna helburu eta trantsizioa helbide hartzen baitut. Hortaz, Iraunkortasuna modu sinple batean adierazte aldera, holaxe definituko nuke: mugak onartu beharra! Ezin dugu edozein lekutan edozer egin, teknikoki eta epe motzean ekonomikoki posiblea balitz ere; denak ez du balio. Inken esaera zahar batek dioen bezala, igelek ez dute husten bizi diren potxingoa. Baina gu kapaz gara gure potxingoa hondatzeko, are gehiago, horretan ari gara aspaldian, hortik datoz krisiak. Horrexegatik behar dugu gogoeta serioa, eta trantsizio-bideak ibili, aldeko baldintzak lagun. Atzekoz aurrera pentsatu, aurrekoz atzera eragiteko.
Krisi ekonomikoaren atzean beste asko daudela diozu: klimarena, ekologikoa, energiarena...
Krisirik zatarrena hipokrisia da. Krisi asko ziren planetako munduetan, orain ofizialean onartzen den krisiaren aurretik; baina ia denak, zuk aipatuak besteak beste, krisi ofizialaren bazterrean geratu ziren. Hala ere, buru zabaleko gogoeta serio batek agerian uzten du lehengo haiek indarrean segitzen dutela, gero eta krisiago, krisi finantzario-ekonomikoaren azal azpian segitu ere. Sistema dago krisian, edo, hobeto esanda, sistema da krisia. Gurean eredu sozio-ekonomikoa eta marko juridiko-politikoa barne hartzen duen sistema. Kontuan hartzekoa dugu hau burujabetasunera dijoan bidean, ezkerretik ibiltzean.
Kalte ekonomikoez gain, zein dira krisi honek ekarriko dituen ondorio larrienak?
Ekartzen ari da. Krisi honek aurretik zeuden beste krisiak areagotu egin ditu. Hori bai, ezkutuan utzi ditu lehenengoa omen den munduko herritar askoren begietara. Horixe da gure etengabeko gogoetak argira atera behar duena, mundu honen ahulezia estrukturala, iraun ezina egiten duena. Klima jarri dugu krisian, giza-eskubideak ere, herri-eskubideak berdin, ekonomiak aspaldian utzi zion giza-zientzia izateari, arrisku globalak dira gaur eta horietariko hainbat teknologiak berak sortuak. Aldaketok nahi-behar ditugunok ezin dugu 2015ean orain hamar urteko diskurtso eta praktika bera izan. Ezin. Krisiak ispiluaren aurrean jarri gaitu; gogoeta ez da hasten aberastasuna banatu orduko, lehendik dator, hazkundearen pagotxatik. Kontua ez da krisitik Nola atera, Nora sartzeko atera baizik. Einsteinek esana gogoan: ezin da arazo bat konpondu arazoa sortu duen pentsaera beretik. Pentsaeran du gure apustuak abiapuntu, eta bidea eginez trantsizio.
Krisiek beraz, trantsiziorako aukera ere ekarri dezakete. Zein da zuk krisi orokorraren aurrean planteatzen duzun bidea edo aukera?
Bidea baino bideak behar ditugu krisiaren ama denari aurre egiteko. Tamainako erronkak ez du bide bakarra eskatzen. Gauza asko eta askotarikoak egin behar dira, eskala desberdinetan, espazioan eta denboran. Niretzat hori funtsezkoa da, ez dadin gertatu askietsi egiten ditugula izen haundiko helburuak eta gutxietsi izan haundiko helbideak. Lehenengo aldaketa, ezinbestekoa, aldaketak nahi eta behar ditugunon buruan gauzatu behar dugu.
Eta hori gauzatu ahal izateko, zein dira eman beharreko pausuak?
Aurreko erantzunaren bidetik noa… era askotako ekimenak behar ditugu, herrietan, eskualdeetan, herrialdeetan, Euskal Herrian eta Euskal Herritik kanpoko munduan ere. Energia, elikagaiak, produkzioa, garraioa, kontsumoa, ura, zaborra, ingurumena, kultura, gogoeta, parte-hartzea, integrazioa, transbertsalitatea… funtsezko gako-hitzak dira. Iraunkortasuna helmuga izanda, ematen ditugun urrats guztiek hurbildu egiten gaituzte helburura, eta erreferentziak sortzeko ezinbestekoak dira. Instituzio batzuk aldaketok gauzatzeko bideak zabaltzen ari dira, Gipuzkoan nagusiki, eta besteek ere horretan beharko, behetik gorako lekuko ekimenek goitik beherako politika zabalen babesa behar dutelako, aurrera egiteko.
Gizartea geroz eta kontzientziatuagoa dagoela esan daiteke. Munduan zehar mugimendu asko sortu dira, eta urrutira joan gabe, baita Hernanin ere: hondakinen kudeaketa, etorkinen integrazioa, kultura, ekologia...
Bai, eta ekimen horiei guztiei eman behar zaie babes politikoa, edo politikaren babesa nahi izanez gero. Urte asko, larregi, eman ditugu eguneroko gauza asko politikatik kanpo uzten, nonbait lehentasunezkoak ez zirelako. Baina, zorionez, politika ulertu eta egiteko moduak aldatzen ari dira, ari gara, eta konturatzen hasiak gara politika sigletatik baino askoz haratago doala, lurralde batean bizi den komunitatearen bizi-atal guztiak hartzen ditu politikak. Hortaz, benetako politika-proiektu batek atal guztiak hartu behar ditu kontuan, eta horien uztarketa bultzatu eta gauzatu. Horretantxe nabarituko da proiektu bakoitzaren sinesgarritasuna, ezkerreko izateak ez baikaitu berez eraginkorragoak egiten. Kontua ez da betiko galderei guk bestelako erantzunak ematea; guk bestelako galderak egin eta guk geuk erantzutea da kontua, Euskal Herrira begira eta hortik mundura.