[ELKARRIZKETA] Ane Rodriguez Armendariz

Tabakalerak zuzendari berria du, joan den urritik bururik altxa gabe lanean ari dena: Ane Rodriguez Armendariz hernaniarra. Garai ekonomikorik onenean hartu ez badu ere, Tabakalerako proiektuari aukera haundiak ikusten dizkio Rodriguezek. Kultura eta arteari buruz modu irekian eta malguan hitz egin nahiago du, disziplina jakin batean zentratu gabe, eta Tabakalerak sortzaileak sortuko dituen lekua behar duela uste du, dagoen kontestuari erabat lotua, «hiri kultural bat», beste elkarte eta mugimenduekin elkarlanean ariko dena.

Zergatik aurkeztu zenuen zure burua Tabakalerara?
Uste dut horrelako proiektu baten beharra badagoela Do­nos­tian, Gipuz­koan eta orokorrean gure lurraldean. Ba­tez ere Donostian bertan, ez dago zentro bat urtean zehar egiten diren ekitaldiei jarraipena emango diona, adibidez, Zinemaldiari. Kanpoan egonda, kultur arloan aritu naiz lanean. Azken esperientzia Madrile­ko Mataderon izan da, eta bertan, ikusi dut borondatea izanez gero gauzak atera egiten direla. Eta hemen izan diren gatazkak ikusita, pen­tsatzen nuen egin zitekeela zer edo zer. Horrek bultzata aurkeztu nintzen.

Kazetaritzan hasi zinen zu, Ane. Nola egin duzu Kultura Garaikiderako bidea? Kontaiguzu zure ibilbidea...
Kultura beti oso gertukoa izan dut, eta beno, artea ere betidanik gustatu izan zait. Zinemaldia asko jarraitu izan dut beti, praktikak ere kultura arloan egin nituen, Diario Vascon adibidez. Londresek ere markatu nin­duen neurri batean. Iru­ñean ikasi nuen, eta ikasketak bukatuta Londrese­ra joan nin­tzen bi lagunekin. Londre­sen beste mundu bat aurkitu nuen. Han daukazun aukera museoak dohainik ikusteko… edo galeria guztiak… edo ar­tista-jendea hor zehar ikustea… Pixkanaka sartzen joan nin­­tzen, argazkilaritza kurtsillo bat, master bat Zinearen His­torian… Lanean ere hasi nin­tzen hango galeria batean… Han ikusi nizkion kulturari nire lanbide bihurtzeko beste aukera batzuk. Ikus­puntu irekiagotik erakusten dute kultura han, edo museoek daukaten heziketa-puntua. Bes­te modu batera ikusten dute dena; gertuagokoa da.

Erronka gogorra tokatu zaizu. Tabakaleraren prozesua iskanbilatsua izan da, eta nolabait esateko ´zatituta´ zegoen proiektu batera etorri zara. Nola daramakizu hori?
Momentuz ondo. Ikusten dut kriston aukera daukagula oraintxe proiektu polit bat martxan jartzeko. Garaiak asko aldatu dira; hasierako proiektua oso anbiziosoa zen… Nire ustez hura beste garai bateko proiektua zen. Orain ez gaude garai berean eta beste ikuspegi bat behar dugu. Madrileko Mata­deron iku­si dut proiektu txikiagoekin ere inguruan eragin litekeela. Hori da animatu nauena eta hori da behar dugun mentalitatea erron­ka hau gainditzeko: gau­zak pixkanaka eraikitzen joatea… hori da bidea. Adibi­dez, jakin nuenean 2015 arte ez genuela eraikinik izango, eskuak burura bota nituen! Eta orain berriz, egia esatea nahi baduzu oso pozik nago, ze, uste dut kriston aukera dela 0-tik hasteko, publikoak pixkanaka eraikitzeko, eta gizarteratzeko…

Zer da, eta zer izango da Tabakalera?
Niri gustatzen zait pentsatzea hiri kultural batean: bertara joango zara eta gauzak pasatuko dira. Taba­ka­lera da, Kultura Ga­rai­kideko Zentro bat. Eta hiru ardatz nagusi ditu: sor­kuntza, ezagutza eta erakusketa.

Aurretik proiektu bat badago. Irakurri dizugu, proiektu hartan oinarrituko zaretela. Zenbate­raino oinarrituko zarete hartan?
Aurreko proiektuak eraikun­tza osoa kontenplatzen zuen 27.000 m2, eta oraingoak 10.000 m2. Hor alde haundia dago. Proiektu kulturalari dagokionez, aurreko proiektutik datoz hiru ardatz nagusi horiek: sorkuntza, ezagu­tza eta erakusketa. Joxean Muñoz, aurreko zuzendaria, 2010ean joan zen, eta 2010etik 2012ra bitartean lan-talde bat egon da eta lanean jarraitu dute. Eta proiektua garatzen eta aldatzen joan da. Lehengo proiektuan ikus-entzunezkoek garrantzia haundia zeukaten, eta ekipo teknologikoa ere oso oparoa zen. Zentzu horretan asko al­datuko da. Nahiz garrantzia izan, ikus-entzunezko abizen hori kendu egingo diogu proiektuari. Nik uste dut kultura-ri buruz hitz egin behar dugula; arloak ixteak mugatu egiten du proiektua, eta ez da komeni. Gehiegi definitzen ditugunean proiektuak lehenago geratzen dira za­har­kituak. Nik proiektu mal­guago bat nahi dut. Hala ere, garbi utzi nahi nuke ikus-entzunezkoak izan­­go duela pixua, modu natural batean, Donostia Do­nostia delako, eta hiri honek, lotura berezia duelako ikus-entzunezkoekin: Zinemal­diak daukan ga­rra­ntzia, Fil­mategia ere Do­nos­tian dago, eta Udale­txetik dau­katen zi­nema programazioa oso ga­rrantzitsua da. Alde horretatik, naturaltasunez jo­katuta bakarrik, bere presentzia nahiko haundia izango da. Baina, hala definitu gabe, eta espezifikatu gabe.

Zer da ‘ikus-entzunezkoa’ eta zer da ‘artea’?
Ikus-entzunezkoa da zinea, bideoak, grabazioak… baita mo­bilarekin eginak ere… Hori artea da eta artea da pintura ere, baina ez pintura bakarrik... Horregatik ez zait gusta­tzen proiektuak horrenbeste definitzea. Hitz egin dezagun kultura garaikideaz.

Eta zer da ba, orduan, kultura garaikidea?
Kultura dira egunero egiten ditugun gauzak. Kultura hi­tzari pixua kendu beharko genioke. Arte garaikidearekin ere gertatzen da hori; jen­deak arte garaikidea en­tzuten duenean izutu egiten da. Baina beldurra benetan garaikidea hitzari diogu. Garaikidea pentsatzen dugu ez dela uler­tzen, eta ez dela ulertuko, baina garaikideak esan nahi du gaur egiten duguna, garaikideak dira orain egiten ditugun gauzak. Eta zentzu horretan kultura egunero egiten dugu. Kultura izan daiteke bizimodu bat: birziklatzeko kultura, edo jasangarritasunaren kultura… Maila ezberdinak daude kultura arloan, eta batetik bestera pasatzea da gure helburua. Masa kritiko bat sortzen jartzea edo laguntzea, beldur horiek kenduta.

‘Nazioarteko zentrua’ izango da Tabakalera. Tankerakorik ba al da hor zehar?
Estatu mailan badaude zentro ezberdinak. Guk pixua jarri behar diogu sorkuntzari eta zentzu horretan Arteleku batek leku haundia dauka, baina Arteleku ere berdefinizio prozesu batean dago. Inguruan adibidez, hor dago Bartzelonako CCCB (Centre de Cultura Contem­po­rània de Barcelona), batez ere ezagutza eta sorkuntzari begirakoa; sorkuntza arloan HANGAR ere badago Bar­tzelonan…; ni nahiko tematua nago Madrileko Mata­de­ro­rekin, hor lan egin nuen, hortik nator eta…

Zertan oinarritzen da Matadero?
Madrileko Udaletxearen zentro bat da. Mataderok apustu haundia egin du sorkuntza bultzatzen, eta batez ere Ma­drilgo sorkuntza bultzatzen.

Orduan Tabakalerak ere bertako sorkuntza bultza beharko luke?
Nire ustez bai. Tabakalerak ere, lehenengo bere kontestua landu behar du, Donostiatik bertatik hasita. Bi urte hauetan egin behar dugun lana hori da. Alde horretatik ez nau kezka­tzen nazioarteko hi­tzak, ze, egiten duguna eginda ere, sor­tzen diren sareekin nazioarteko bihurtuko gara. Bizpahiru sa­retan sartuak ba­gaude jadanik, kanpoko proiek­tuekin lanean; orduan, nazioartekotasuna badaukagu. Garrantzitsuena da kontestuko tejido kultural hori garatzea.

Eta zuk aipatzen duzun kontestu horretan, ze egoeratan gaude kultura aldetik, sorkuntza aldetik?
Sorkuntza aldetik Artelekuk izan zuen garrantzia haundia, eta oso punteroa izan zen, baina badira urte batzuk indargabetuta geratu dela. Manu Muniategi, Ibon Aran­barri… badago hor belaunaldi oso indartsu bat Artelekuren bueltan sortua, eta orduan beraiek komunitate bat zuten. Orain hemen ez dago komunitaterik gazteentzako eta kan­pora joaten dira, Bar­tze­lonara joaten dira, Madri­le­ra… Eta hor badago Tabakale­rak egin dezakeen lan bat.

Obrak nola dijoaz?
Berez 2015ean bukatuko dira obrak, eta pentsatzen dut trantsizio bat egongo dela bertara joan eta gauzak montatu… Beraz, ia-ia 2016arekin koin­tzidituko du. Alegia 2016 Do­nostia Kultur Hiria proiektuarekin kointzidituko du, eta dagoeneko elkarlanean ari gara. Laster hasiko gara programazioarekin.

Elkarlanean esan duzu. Frantziako laburmetrai festibal batekin ere ari zarete, LABO 2013ren barruan, Clermont-Ferrand Festibalarekin. Gainera, oraintxe ekarriko duzue Donostiara, otsailaren 25etik martxoaren 2ra...
Gauza batzuei ez diegu ja­rrai­penik emango, baina bes­te askori bai, noski. Cler­mont-Ferrand laburmetrai Fes­tibalaren kasuan, Tabaka­le­­ra­ren ardatz bati segitzen dio, alegia, erakusketari. Eta gainera, beti erakusketa mo­du esperimentalei leiho bat ireki behar diogu, eta festibal hau da horietako bat. Ezin dugu programazio konben­tzional bat egin. Alde horretatik Clermont-Ferrand oso programazio potentea da. Aurrez beste bost urtetan oso elkarlan ona egin da, eta aurten beste ekarpen bat egingo diogu gainera, tailer bat antolatu dugulako, Andrés Duque zinegilearekin. Duquek kurtsoa eman­go du, film laburren festibala egiten den aste horretan bertan, goizez, eta dohainik.

Ikusentzunezkoen mundua eta arkitektura edo eskulturarena oso ezberdinak izan daitezke. Nola sortu arte mota ezberdinen arteko zubiak?
Horregatik nahiago dut sorkuntzari buruz hitz egin. Guk formakuntza era askotakoa eskaini behar dugu, baliabide era guztietakoak emanez, eta hortik ze elkarlan atera daitezkeen? Ba hori guk ezin dugu forzatu; gertatu egin behar du eta kitto.

Beti proiektua lotzen dugu leku jakin batekin. Tabakalerak ez du oraindik lekurik, baina askok ez dakite martxan ari dela. Zertan ari da orain?
Orain ari gara aurtengo lan planak zehazten; adibidez, hemendik ekainera egin behar duguna 2016ko Donostia Kultur Hiria taldearekin. Da­ki­zuenez, haiek Easo kalera dijoaz, bonberoak zeuden eraikinera, eta bertan garatu behar dugu elkarlanean egiten ari garen proiektu bat apirilerako edo: HIRIKIA izena dauka, h-re­kin, jokua eginez hiria eta irekia hitzekin. Zer ikusi haundia dauka datu gardentasuna, kultura askearekin... eta hor inplementatzen den lan sistema, laboratorioen bidez eta… Horrez gain, LABO laburmetraien programa ere hor dugu. Eta orokorrago, ikus-entzunezkoen inguruan ekainean seguruenik zerbait izango dugu. Baina aurten garrantzi­tsuena nire ustez, Arkitek­tura moldagarriaren prozesua da. Eraikinik ez daukagunez, auzotarrekin lan egin nahi dugu, programatzeko lekuak bilatuz. Helburuetan dugu Egia auzoarekin lan egitea eta ikustea proiekzio bat egin behar badugu, adibidez, ze espazio posible ditugun hemen, auzoan. Egiak daukan gauza interesgarrietako bat da el­kar­te asko daudela. Dato­rren astean bilduko naiz elkarteetako batekin, eta ikusi nahiko nuke zein diren beraien beharrak eta ea nola inguratu ditzakegun, nola gureganatu edo komunitate horretan no­la sartu gaitezkeen. Urri aldean, proiektu ho­nen eboluzioa ikusita, Atotxa torrea eta Tabakalera eraikinaren artean dispositibo bat edukitzea gustatuko litzaidake. Izan dadila Tabakalera txiki bat edo Tabakalera Beta bat.

Donostian zentratuko zarete ala Gipuzkoako beste herrietara zabalduko da Tabakalera?
Atera beharko du. Oso garbi daukagu Erkidego osoaren proiektu bat dela, ez da Gi­puzkoarena bakarrik. Dena den, aurten Egia bertatik ha­siko gara proiektua garatzen, hiriarekin ere jorratuz, ondoren lurraldera pasatzeko.

Eta bukatzeko. Krisi garai honetan zenbaitek pentsatuko du, ea kulturan inbertitzeko garaia den. Zer esango zenioke jende horri?
Baietz. Inbertitu behar dela, kultura arlotik gauza asko aldatu daitezkeelako. Kul­tu­rak ez du esan nahi dirua bo­tatzea edo galtzea, baizik eta inbertsioa. Inbertsio bat da, eta zentzu horretan krisiak ez dit niri beldurrik ematen. Pen­tsa­tzen dut garai hauexek aprobetxatu behar direla gure sustraietara jotzeko eta balore garrantzitsuenetan pentsatzeko. Balore horiek berreskuratu eta axalekoak kendu, nolabait esateko. Kultura azkenean hezkuntzaren parte bat da, eta herri baten jakinduria.

Ane Rodriguez Armendariz, ARCOn, MUSACen, eta Madrilgo Mataderon

Ane Rodriguez Armendariz hernaniarrak esperientzia haundia dauka kultur gestioan. Tabaka­le­ra­ra etorri aurretik Madrilgo Mata­dero sorkuntzarako zentro kulturalean lan egin du edukien koordinatzaile bezala. Aurrez ARCOn kanpoko galerien gestioan lan egin zuen, eta baita MUSACen ere, Castilla Leongo Arte Garai­ki­deko museoan, koordinatzaile nagusi bezala. Handik etorri berritan, Madri­le­ko Matadero oso presente dauka, «gauza on hartu ditzazkegulako han­go esperien­tziatik». Hala dio Rodriguezek: «Mataderok egin duen gauza onetako bat da, pixkanaka irekitzen joan dela, eta krisi garai honetan, horrek presio haundia ken­tzen digu».