[ELKARRIZKETA] Joxe Mari Arrieta

Ordezkapenak egitetik bizi zara. Urte guztian izaten al da eskaera?
Bai, ni honetatik bizi naiz, hauxe da nere lanbidea. Urte osoan eskaera izaten da, baserritarrak oporrak nahi dituztelako, bajak kubritzeko...

Alegia, baserritar batek oporrak hartu nahi baditu, edo bajan badago, zuk egiten dituzu haren lanak?
Bai. Baserritarrak gizarte segurantzan egon behar du, hori da baldintza bakarra. Zerbitzua subentzionatua da. EHNE-Lurrera eskaera egin, eta ni joaten naiz haren lanak egitera. Fetxa eskatu, eta ni libre banaiz, hara joaten naiz. Bestela, fetxa aldatu egiten da; urgen­tzia bada, momentuko lana utzi eta moldatzen gara.

Zu bakarrik al zaude ordezkapenak egiteko?
EHNE-Lu­rren, ni bakarrik. Lurgintzan eta Abelu­rren ere ari dira beste batzuk, lan klasearen arabera. Baserri oso gutxi daude. Esplotazio bezala, baserri bezala, oso gutxi.

Gipuzkoan aritzen zara, zein ingurutan gehien?
Ibiltzen naiz, Elosua aldean, Az­peitian, Amezketan, Abal­tzis­ketan, Urnietan, Ale­gi­tik gora Orendainera ere joaten naiz, joan izandu naiz Az­koitiara, Errezilera, Oiartzu­ne­ra, Getarin, Zaldibian, Igeldon ere egona naiz... ez da zona bat zehatza. Gipuz­koa osoan ari­tzen naiz. Gutxiena Irun alde horretan.

Hernaniko baserriren batean izan al zara?
Hernanin ez naiz sekula izan. Urnietan bai, Sabordegin. Esplotazio haundi bat dago hor. Bertan egon naiz gertuena. Izan ere, Hernanin esplotazioa orain, bakarra egongo da. Agerrekoa. Arriatsuk kendu zituen, Okendok ere bai, guk ere bai... Izan ere, lan egoera ez dago ba­tere ondo. Egoera oso gaizki dago. Esaterako, esne produkzioan izugarrizko exigentziak daude. Esnearekin daude labo­ratorioko exigentziak eta baserriko soldatak. Kontsu­mi­tu behar den gauza batean exigentziak egotea ondo da­go, baina hori kosta egiten da eta koste hori ez bada paga­tzen, jai dago.

Esne behiak kentzeko erabakia horregatik hartuko zenuen...
Lan haundia, lotua eta irabazbideak gero eta murritzagoak… momentu hartan kuotak ere diru pixka bat balio zuen, esne kuota saldu egiten zen garai hartan, eta dena elkarrekin lotuta hartutako erabakia izan zen.

Noiztik ari zara honetan?
Azaroan 7 urte egin ditut.

Zergatik erabaki zenuen lan honetan hastea?
Berez, ganaduekin ari direnei lagundu behar diet, eta ni 20 urtez horretan aritua nin­tzenez... eskua hoberen hartua neukan lana horixe zen. Baserriko lanetan esperien­tzia baneukan. Juxtu gainera, ni lanean ari naizen postuko langilea jubilatu egin zen eta orduan hasi egin nintzen.

Zertan moldatzen zara hoberen?
Azken batean baserrian egin behar diren lan klase guztiak egitea tokatzen zait. Behiari umea kentzetik amonaren psikologo izateraino (parrez). Adinekoek gogoa izaten dute hizketarako eta kontuak esateko. Gustatzen zait lana.

Ondo moldatzen al zara bakarrik edo jende gehiago beharko litzateke?
Bolada batzutan eskaerak konzentratzen dira, baina beste batzuetan nahiko justu ibil­tzen gara lan eguna bete­tzeko. Lan gutxi izaten da, alegia. Izaten dira fetxa batzuk agian jende gehiagok hartuko lituzketenak, baina banatu egin behar.

Ordezkapen fijoak al dauzkazu? Baserri jakinetara?
Izaten dira berriak ere, baina askotan zirkulo batean bueltaka ibiltzen naiz.

Baserritarrek erraz uzten dute beren baserria?
Normalean izaten da norbait han geratzen dena, hango martxaren berri dakiena. Hori ondo etortzen da.

Baserritar bakoitzak bere lan egiteko modua izango du. Erraza egiten al zaizu moldatzea?
Egia esan ez da erraza. Ahal dena egiten da. Denak dira baserriak, baina denak dira ezberdinak. Eta pertsonak ere denak ezberdinak gara. Lehenengo egunetan moldatu egin behar duzu. Eta alde horretatik ez dut inoiz arazorik izan. Ez jendearekin, ez lanarekin ez dut inoiz arazo haundirik izan. Baserri bat ez da tailer bat bezala. Tailerrera joaten zara, buzoa janzten duzu, hango lanak egiten dituzu... bukatu eta martxa. Baserrian askotan etxean sartzen zara eta familiako bat gehiago bezala har­tzen zaituzte. Ni familiako bat bezala hartzen naute baserri askotan eta bertan bazkaltzen dut. Baserri askotan. Hori ona da, baina beste aldea ere badu. Nolabait, intimidadea ken­tzea ere bada eta beraz, segun eta bakoitzak zer mentalitate duen, ba akaso ez du nahiko. Nik hori ulertzen dut.

Zerbitzu hori eskatzen ez dutenek arrazoi hori izan dezakete?
Ez dakit, baina izan liteke. Beste arrazoi batzuk ere bai. Adibidez, esplotazio haundietan gertatzen da mutilak eta dituztela lanean. Hegoa­me­rikako asko ibiltzen dira lan horietan. Horregatik, ez dute zerbitzu honen beharrik.

Lotan bertan geratu behar izaten al duzu?
Ez, lotan ez. Bazkaltzen segun, baina askotan bai. Ordutegia­ren arabera ere izaten da. Izan ere esplotazio guztiak ez dira berdinak. Ez da berdina esnetako ganadua daukana. Han goizean eta iluntzean jeitzi egin behar izaten dira. Eta la­rreko ganaduak, haragitakoak dauzkanak berriz, haiek ez dituzte jeitzi behar izaten, hu­ra beste estilo bateko lana izaten da. Baserriko lanaren arabera moldatzen da ordutegia. Oso kuriosoa da lan hau. Diferentea da.

Gustora aritzen al zara?
Bai, normalean bai. Aldea dago segun zer lan tokatzen zaizun eta segun zer giro dagoen. Kanpoko lan batean giro txarra tokatzen bazaizu, hori desastre bat da. Eta lan batzuk gogorragoak dira beste batzuk baino. Dena dela, gaurko egunean ez dago aukera­tzen joaterik. Ez dago lana a la carta. Lanagatik badakizu zer esaten duten: pentsatu ze txarra izango den, pagatu egiten dizute-eta, egiteagatik (parrez).

Zu besteen oporrak kubri­tzen aritzen zara. Eta zuk, izaten al duzu oporrik?
Bai, izaten ditut. Lehen baino gehiago, gainera. Baserrian aritzen nintzenean baino gehiago. Lanbide honetan hilabeteko oporrak ditut.

Zeozer gehiago esateko?
Nik baserritarrak animatu egingo nituzke ordezkapenak eskatzeko. Azken batean lanerako behar duenari esku profesional eta serioa eskain­tzen diogu.

«Uso mezularietan, rumanoek pasara ematen digute»

Afizio kurioso bezain polit bat badu Joxe Mari Arrietak: uso mezulariak.  2008an karrera internazionala irabazi zuen Arrietaren San Antonio usoak.

Uso mezulariekin ere aritzen zara lehiatzen.
Bai, hor ibiltzen gara. Azke­nean gure arteko lehiaketak di­ra, baina tira, hor gabiltza.
Orain ez gara lehiaketetan ari. Hori martxoan azkenetik hasten da. Eta gero uztailan azkenaldera arte izaten da. 2003an hasi nintzen bigarren txandan, txanda honetan. Baina lehenago ere 20 urterekin edukitzen nituen. Bolada batean utzi nituen.

2008an irabazi zenituen Euskadiko lehiaketa, eta karrera internazional bat.
2008a uste dut zela, bai, karrera internazional bat irabazi zuen nere uso batek. San Antonio izena zuen. 695 usoren artetik irabazi zuen. Lemans-tik zen karrera.
Orain rumanoak dauzkagu onenak. Kriston pasara ematen digute. Bi rumano ibiltzen dira tandem eginez, eta gero beste bat dago bakarrik ibil­tzen dena. Oso onak dira.

Nola izaten da hori?
Kategoriatan banatzen dira usoak: uso zaharrak, jarlinak (aurreko urtean jaiotakoak),  eta urteko uso kumeak. Hasten gara normalean he­men, Miarritze edo Baio­nan eta joaten gara pixkanaka pixkanaka iparraldera. Fran­tzia aldera. Pixkanaka urrun­tzen astetik astera. Ia 1.000 kilometrora arte. Lehengo urtean bukatu genuen Bruselasen. Guk usoak hartu, eramaten ditugu Andoainera, eta han ordenadorean sartzen dituzte datuak. Gero saski batzuetan sartzen ditugu, kamioira pasatzen dituzte eta eramaten dituzte Miarritzera edo. Han bertako kamioietan hartu, eta eramaten dituzte askatu behar diren lekura. Handik esaten digute noiz libratu dituzten, zer ordutan eta non. Gero, handik zein azkarrena etorri. Eta gero itxoitera, gora begira jarrita. Hori da inpotentzia, inpotentzia hori da.Eta ikusten duzunean etortzen... hura poza! Cada loco con su tema esaten da. Gustatuz gero, denak dira gauza politak. Baina neretzat oso polita da eta meritu izugarrizkoa usoaren­tzat. Harek egiten duen lan hura izugarria da. Kontu egin ezazu, kamioi batean sartu, kamioi hori Bru­selaseraino eraman,  han askatu eta etxerako bidea bilatu. Lehengo urtean, Bru­selasera 7 uso bidali nituen eta 7tik  6 etorri ziren. Larun­bat goizean libratu Bruse­lasen, eta igandean eguerdiko ordubata inguruan etxean zen lehenengoa.