Etxebizitza eremu tentsionatu izendatu dituzte Hernani eta Astigarraga. Zein onura ikusten dizkiozue horri, herritarrei begira?
Testuingurua apur bat argitze aldera: eremu tentsionatu izendatzeak ez du salerosketa prezioetan eraginik, eta alokairuari dagokionean etxebizitza gehienen kasuan ez du prezio maximorik finkatzen.
Hori kontuan izanda, aipa genezake etxejabe handiei gehienezko alokairu prezio bat ezarriko zaiela, zenbait kasutan egungo prezioaren jaitsiera ekarriko duena. Halere, kontuan izanda etxejabe txikien esku daudela etxebizitza gehienak, neurri honen aplikazioa oso murritza izango da.
Gainera, neurria etxejabe txikietara zabalduko balitz ere, ez luke bermatuko etxebizitzarako sarbide unibertsala: prezio berri hori ordaintzeko gai ez denak ez du etxebizitzarik izango.
Politikari profesionalei interesatzen zaie etxebizitzaren arazoaren inguruan eztabaidatzerakoan fokua tentsio eremuarena bezalako neurrietan jartzea, modu honetan ez baita hitz egiten errealitatearen alde gordinenari buruz: Euskal Herrian egunero bataz beste 3 etxegabetze eman dira azken urtean, eta milaka dira kalean bizi diren pertsonak. Azken hilabeteetan Espainiako Gobernuak zein gainerako instituzioek proposatutako neurriek ez dute egoera hauek ekiditea helburutzat.
Alokairuaren merkatua erregulatzeko aukera emango du, nahiz eta aukera mugatua izan; alokairu berrietan eta kontratua berriztatzeko izango da erregulazioa. Hala ere, prezioak altuak dira jada. Zer egin daiteke egoera horretan?
Diozun moduan, merkatuaren erregulazioa oso mugatua izango da. Etxejabe gehienak jabe txikiak izanik, izendapenak ez du alokairuaren prezioan berehalako jaitsierarik eragingo gehiengoarentzat.
Arazoaren muina etxebizitzaren merkantzia izaeran dago, eta azken hilabeteetako lege eta erreformek izaera horretan sakondu besterik ez dute egiten. Alokairua ordaintzeko dirulaguntzak, etxejabeei hobari fiskalak, guztion diruarekin ordaindutako etxejabeentzako aseguruak… neurri guzti hauek etxebizitzaren negozioa indartzen dute. Epe motzean egoera arinduko duten neurriak partzialak hartu behar badira, negozioaren kontura izan beharko lukete (etxejabe handien etxe hutsak espropiatuz, adibidez), eta ez diru publikoa esku pribatuetara bideratuz.
Alokairu batzuk mugatu ahal izateak, eta beste batzuetan ezin eskua sartzeak, desoreka sortu dezake?
Lehen esan bezala alokairuen gehiengoa etxejabe txikien esku dago, beraz kasu gehienetan prezioen igoera mugatzeaz haratago ez da aldaketa drastikorik aurreikusten zentzu horretan.
Gipuzkoako Erreferentzia Prezioen Indizea ere argitaratu da, alokairu berrien prezioa markatuko duena. Zein irakurketa egiten duzue finkatutako indizeaz?
Oraindik goiz da ezer esateko honen inguruan, ikusiko da datozen hilabeteetan ea zenbat etxe jartzen diren alokairuan eta zein den markatzen den prezio hori. Aurreikusi dezakegu prezio hori, gaur egungoa baino baxuagoa izanda ere, ez dela guztiok ordaintzeko modukoa izango. Neurri hauen helburuen artean ez dago etxebizitzarako sarbide unibertsala bermatzea.
Prezioetan ezarriko den mugak etxea alokairuan jarri dezaketen etxejabeak atzera bota ditzake?
Zenbait kexa entzunda kontrakoa dirudien arren, etxebizitzaren merkatuaren errentagarritasun-tasa altuenetarikoa da, industria edo beste hainbat merkaturekin konparatuz gero. Etxebizitzarako eskubideak ez luke etxejabeen etekinen araberakoa izan behar, ez da bidezkoa higiezin enpresa eta etxejabe handiek gizarte oso bati xantaia egitea.
Etxebizitzaren erosketarena da beste arazo nagusia. Prezioak izugarri garestitu dira azkeneko urteotan. Hori erregulatzeko edo arintzeko mekanismorik ba al dauka eremu tentsionatu izendatzeak?
Izendapenak ez du eraginik salerosketen prezioetan. Planteatzen diren neurri gehienak eraikuntzara bideratuta daude. Parke publikoa izatea, ordea, ez da arazoaren konponbidea. Etxebizitzen jabetza publiko izateak ez du haietara sarbidea bermatuko. Horren adibide dira Hernanin egin diren azken etxebizitza babestu promozioak: zozketan etxea egokituta ere, ezin ordainduagatik atzera egin behar izan du hainbatek. Etxebizitza bat 'publiko', 'asequible' edota 'babestu' izateak ez du bermatzen behar duenak sarbidea izango duenik.
Bestalde, ezin dugu ahaztu erakunde publikoek ere etxegabetzen dutela. Horren adibide da duela hilabete gutxi Alokabidek Hernanin gauzatu zuen etxegabetzea.
Bere errentaren zati oso handi bat bideratzen dute herritarrek etxebizitzara. Zer esanik ez gazteen kasuan. Zuek ezagututako kasuei erreparatuta, zein neurritakoa da ezinegona eta larritasuna?
Gazte askorentzako zuzenean ezinezkoa da emantzipatzea, eta euren bizi proiektuak aurrera ezin eramatea dakar horrek. Horrez gain, herritarren artean ezinegona nabaria da, eta askotan babesgabe sentitzen dira etxejabeen abusuen aurrean: legez kanpoko prezio igoerak, jabeari dagozkion gastuak euren gain hartu beharra edota etxegabetzeak besteak beste.
Zenbaki horien atzean babes sarea galduz beste herri batera joan behar duen jendea dago, bere erasotzaileekin bizitzen jarraitu behar duten emakumeak, kale gorrian bizi direnak...
Garbi dugu honen aurrean langileok modu antolatuan erantzun behar dugula, eta horretan gabiltza lanean.
Hernanin etxebizitza promozio berriak egitea dago aurreikusita hurrengo urteetarako. Horrek zein neurritan arindu edo bideratuko du arazoa?
Garbi dago promozio berri hauek ez dutela egoera konponduko. Santa Barbara edota Floridan egindako azken promozioetako prezioak ikusi besterik ez dago: lehen esan bezala, babestuak izateak ez du esan nahi gehiengo batentzako eskuragarriak direnik.
Promozio hauek eros ahalmen jakin bat duten pertsonei zuzenduak daude, eta jokoz kanpo uzten ditu gutxien duten horiek. Etxebizitza merkantzia bat den heinean, sistema honetan beti lehenetsiko da irabaziak bermatzea etxebizitzarako sarbidea bermatzearen aurrean. Epe motzean hartzen diren neurriak, aipatu moduan, irabazien kontura hartu behar lirateke. Epe luzean sistema kapitalista gainditu behar dugu, beste hainbat esparrutan bezala, etxebizitzaren gainean ere langileok izan dezagun erabakimena.
Astigarragako kasua deigarria da. Etxebizitza asko eraiki dira azkeneko bi hamarkadetan, baina eskariak oso haundia izaten jarraitzen du, eta horrek izugarri garestitu ditu prezioak. Noraino iritsi daiteke egoera hau?
Esan bezala, eraikuntza ziklo berri bat martxan jartzeak ez du arazoa konponduko. Ez dakigu noraino okertu daitekeen egoera, dakiguna da egoera jada onartezina dela.
Etxebizitza eremu tentsionatu izendapena lehenago jaso zuten beste herri batzuek. Zer nolakoa izan da izendapenaren eta aktibatutako mekanismoen eraginkortasuna horietan?
Oraindik goizegi da neurriak izandako ondorioen analisia egiteko, zoritxarrez aurreikusi dezakegu bide honetatik ez dela, ez epe motzean ez luzean, etxebizitzarako sarbide unibertsalik bermatuko. Sistema hau, baliabide material eta produktiboak izanda ere ez bada gai sarbide hori eskaintzeko, sistemaren aurka antolatzea dagokigu.