Biodibertsitatearen Nazioarteko Eguna da gaur, eta horren harira, bere «ardura eta ezinegona» adierazi nahi izan dute, hiru biologo eta ikertzailek: Iñaki Sanz-Azkue hernaniarrak, Ibai Olariagak eta Joserra Diezek.
Kezka horren arrazoia dira, «azkeneko urteotan eta, batez ere, azken hilabeteotan, Urumea bailaran hainbat lurjabe egiten ari diren eukalipto landaketak, erakunde publikoen baimenarekin». Azaldu dute, Urumeako zenbait bailaratan (Usoko errekan, Kartola edo Olaberri bailaran, Sagarretan...), gero eta ugariagoak direla eukalipto landaketak; eta horrek «inpaktu berreskuraezinak» eragin ditzakeela «bertako biodibertsitatean, bailarako ekosistema ezberdinetan, Urumea ibaiaren eta erreken hidrodinamikan, zein bertako faunan eta floran».
«Biodibertsitate aldetik, garrantzia haundiko bailarak dira eukalipto landaketak jaso dituztenak»
Hainbat ikerketa egin dituzte bertan hiruek, 2007tik gaur arte; eta nabarmendu dute, «biodibertsitate aldetik garrantzia haundiko bailarak» direla, eukalipto landaketak jaso dituztenak: «bailaren litologiak, kokapenak eta malkartasunak baldintza bereziak sortzen ditu, eta horrek espezie mehatxatu ugariren bizitoki bihurtu ditu».
Horrela, esaterako, sei landare mehatxaturen 112 nukleo daude: «horien artean, Soldanella villosa, mundu mailan Euskal Herrian bakarrik aurkitu daitekeena; eta Hymenophyllum tunbrigense, Vandenboschia speciosa eta Dryopteris aemula iratze paleotropikal babestuen populazioak. Banaketa isolatua duen Veratrum album espeziea, eta desagertzeko arriskuan dagoen Prunus lusitanica jatorri paleotropikaleko arbolaren aleak ere badira bertan».
Diote, gainera, bailara hauek «oso garrantzitsuak» direla espezie horien kontserbaziorako. Batzuen kasuan, Euskal Herriko kopuruaren %30a baino gehiago zegoen Urumeako bailaretan, eta Europa mailako populazioen genetikari buruzko ikerketa baten parte dira bertako Vandenboschia speciosa nukleoak.
Gune babestuetatik kanpo daude gehienak, eta «baso ustiaketa mota batzuk, arriskutsuak izan daitezke, landare babestu horien biziraupenerako».
Mikologia eta likenologia aldetik ere, hainbat espezie berezi aurkitu izan dituztela azaldu dute; «horietako asko, mehatxatuta daudenak». Eta faunari dagokionez, 10 urtetan zehar egin dute azterketa herpetologikoa bertan: «15 espezie aurkitu ditugu bertan, eta horietatik zazpik dute Europa mailako babesa. Baina Aranzadi Zientzia Elkarteak bertako aleekin egindako ikerketek, garbi adierazi dute eukalipto landaketek eragin zuzena dutela horien osasunean eta biziraupenean».
«Urumea bailaran eukalipto landaketa gehiago ez egitea eskatzen dugu»
Hiru biologo eta ikertzaileek aurreikusi dute, «bailaren potentzialtasuna ikusita», babestutako beste hainbat espezieren bizileku ere izan daitekezkeela. Eta era berean, «korridore natural» moduan jokatzen dute, babestuta dauden hiru eremuren artean (Leitzaran, Urumea eta Aiako Harria), «euren arteko konektibitatea ahalbidetuz».
Gauzak horrela, ezaugarri horiek eta bertan ematen ari diren baso kudeaketak kontutan hartuta, hainbat eskaera luzatu dituzte: «Urumea bailaran eukalipto landaketa gehiago ez egitea; dagoeneko egin diren eukalipto landaketen artean korridore naturalak sortzea; landaketak egin diren eremuetan, errekatik 100 metroko distantzian bertako basoa mantentzea edo errestauratzea, bisoiaren eta muturluzearen kudeaketa planek adierazten duten bezala; basogintza plan egituratu eta antolatua izatea arro mailan, bertako ekosistemen eta espezieen kontserbazioa kontuan izanda; bertako erreken eta espezie babestuen jarraipena egitea, ikerketa sustatuz, egin diren landaketek biodibertsitatean izan dezaketen eragina neurtzeko; egiten diren basogintza lanek neurri zorrotzak betetzea eta jarraipena egitea; bailara hauei babes-maila haundiagoa ematea, aurretik planteatu izan diren mikroerreserba sare, Parke Natural eta Kotserbazio Bereziko Eremu bilakatuz; eta erakundeen eta ikertzaileen arteko koordinazioa».
Uraren zein lurzoruaren kontserbazioan eta uholde arriskuan, «eragin zuzena»
Hiru zientzialariek diote, bailaren kudeaketak «eragin zuzena» duela, baita ere, «uraren zein lurzoruaren kontserbazioan, eta uholde arriskuaren kudeaketan: «aldaketa klimatikoaren ondorioak are larriagoak izango dira hazkuntza azkarreko landaketak nagusitzen diren heinean. Horrez gain, Urumeako arroan uholdeen maiztasuna eta eragindako kalteak haundituz doaz azken hamarkadetan. Basoak soiltzeak, magalak pistaz josteak, lur mugimenduak eragiteak eta lurzorua trinkotzeak kalte konponezinak dakartza, inolako zalantzarik gabe». Eta uste dute, «legeak eta arauak badiren arren», ez direla nahikoa «gure ondarea babesteko».
Nabarmendu dute, «berebiziko garrantzia» duela, iturburuak eta bere arteriak egoera onean mantentzeak: «are gehiago garai hauetan, ikerketa guztiek adierazten dutenean biodibertsitatearen kontserbazioak erabateko lotura duela gure osasunarekin eta datozen belaunaldiei utziko diegun ondarearekin. COVID-19ak eragindako pandemia, ezin aukera aproposagoa da hausnarketarako».
Hori horrela, deia egin dute, «benetako egitasmoak abian jartzeko lehenbailehen, Urumeako bailaren benetako kontserbaziorako. Ubideak eta ibaiertzetako landaredia kontserbatzea hil ala biziko neurria da, mehatxupean dauden espezieentzat zein guretzat; beraz, hor dugu lehentasuna. Lursailak erosi, zaintzan hartu edota landaketez inguratutako errekastoak errestauratzea. Horixe da gure erronka, eta egitasmo honetarako erakunde, elkarte eta pertsona ezberdinen atxikimendua eskatzen dugu.