Bere aurreneko liburua argitaratu berri du Kalaka komunikazio taldeak: Nerea Uria hernaniarrak diseinatu, eta Ilazki Gainza donostiarrak idatzi. 12 emakume edo kolektiboren biografiak bildu dituzte bertan, eta ariketak ere bai bukaeran, «irakurketatik haratago bideratzeko, liburua esku artean daukana». Liburutegietan dago eskuragarri, Hernanin eta Astigarragan adibidez; eta hainbat puntutan salgai, 10 euroan: Hernanin, Pitxin dendan; eta interneten, kalaka.eus eta pikaramagazine.com web orrietan. Sare sozialetan ari dira eguneratzen, salmenta puntuak zein diren.
Emariak liburua argitaratu duzue. Emaitzarekin pozik?
Oso pozik geratu gara, bai. Lanketa haundia egin dugu, asko kostatu zaigu, eta lehengo urte osoa eskaini genion liburuari. Azal gogorra jarri diogu, liburu itxura txukunagoa ematen ziolako. Eta espero dugu, jendeari ere gustatzea eta eragin minimo bat izatea herritarrengan, guraso eta irakasleengan…
12 emakume edo talderen biografiak bildu dituzue liburuan, euskeraz.
Bai, 12 biografia dira: bi kolektibo eta 10 emakume norbanako. Horietatik bi dira euskaldunak, eta beste hamarrak nazioartekoak. Emakumeei buruz topatu ditugun bilduma asko, erderaz izan dira. Zorionez, egiten ari da ikerketa lan hori, eta gero eta emakume gehiagoren ekarpenen berri daukagu, bai liburuetan eta bai sarean. Baina gehienak erderaz daude, euskeraz ez dugu horrelakorik topatu. Eta guk, euskerari garrantzia ematen diogun aldetik, inportantea ikusten dugu euskeraz ere horrelako baliabideak eskaintzea.
Helburua izan da, emakumezko erreferenteak ere azaleratzea. Gizonezko erreferente asko dauzkagu, eskolan zein eskolatik kanpo jasotzen ditugunak; baina emakumezkoak gutxi dauzkagu, eta gaian interesa dugunok bakarrik ezagutzen ditugu. Eskolan eta bestelako formakuntzetan ez da haien berri ematen. Liburu honekin, hutsune hori bete nahi dugu pixka bat, eta euskal jendarteari baliabide bat eskaini. Jatorri, arlo eta garai ezberdinetako emakumeak bildu ditugu, ez delako gauza bera kimikaria izatea orain edo duela 100 urte, Europan edo Afrikan…
Zeinenak dira, jaso dituzuen biografiak?
Bi kolektiboetan aurrenekoa da, etxeetan lan egiten duten emakumeen kolektibo anitz hori, leku guztietan dagoena. Eta bestea, sufragistena, emakumeen bozka eskubidea lortu zutenena. Giza eskubideen borrokaren atalean sartu ditugu biak. Eta hamar norbanakoetan, saiatu gara hain ezagunak ez zaizkigun emakumeak jasotzen. Izan ere, zorionez, badira ezagunak ditugun idazle edo pintore batzuk, Simone de Beauvoir edota Frida Kahlo esaterako. Hori horrela, esaterako, Leona W. Chalmers sartu dugu, kopa menstruala asmatu zuena. Berari buruzko informazioa lortzea asko kostatu zaigu, baina garrantzitsua iruditzen zitzaigun. Beste bat da Melitta Bentz ekintzaile alemaniarra, borroka haundia egin zuena berak sortutako kafe filtroa patentatu ahal izateko. Bi euskaldunak, berriz, dira Elbira Zipitria, euskeraren eta hezkuntza metodologia aurreratuekin lan haundia egin zuena; orain daukaguna, hein haundi batean berari esker delako. Eta Josefa Molera kimikaria, borroka haundia egin zuena, doktoretza egiten zuen bitartean klase partikularrak eman zituena bizirauteko. Gainerakoak dira, Alexandriako Hipatia zientzialaria, Junko Tabei alpinista, Hedy Lamarr elektronika ingeniaria, Alice Guy zinegilea, Miriam Makeba abeslaria, eta Wangari Maathai ingurumenaren aldeko ekintzaile eta politikaria.
Azken batean, neska gazteei erreferente batzuk ere eman nahi izan dizkiegu, beste arlo batzuetakoak. Emakumezko idazleak ezagutuko dituzte, baina zenbat izango dira idazle gero? Horregatik txertatu nahi izan ditugu emakumezkoak, ezagutzen ditugun horietaz gain, arlo ezberdinetan. Ez baldin badauzkate horrelako erreferenteak, zaila izango da horretan pentsatzea eta amestea.
Bide batez, nahi genuke liburua aitzakia bat izatea, helduek haurrekin hitz egiteko liburuan aipatzen diren garai eta oztopo horietaz. Eta egunerokotasunean, gustatuko litzaiguke parekatzea tratuan, gizonezko eta emakumezkoen lorpenak; hori horrela bada, gazteen arteko tratuan ere onura ekarriko du.
«Gurasoek badaukate gogoa eta interesa, mutil eta neskak beste modu batera hezteko, baina baliabideak falta dira»
Beraz, helduentzako zein haurrentzako liburua da...
Helduei zuzenduta dago, haiek irakurtzeko moduan; ez haurrentzako egokituta. Baina dagoeneko etorri zaigu jendea, esanez gauetan ipuin bezala irakurtzen dizkiela biografiak seme-alabei. Guk ez genituen emakumezko erreferenteak ezagutu eskolan, eta beraz, nola transmitituko dizkiegu haurrei? Baliabideak falta dira, haurrak beste modu batera hezi nahi ditugunean. Horregatik, jendearengana iritsi nahi dugu, eta salgai ez ezik, liburutegietan eskuragarri ere egongo da.
Honek begiak ireki dizkigu, ikusi dugu behar direla horrelako tresnak etxeetan, eta nahiko genuke linea honetatik jarraitu. Buruan daukagu beste zerbait, publiko objektiboa haurrak izango dituena, jolas moduan edo… Aurreiritzirik gabeko pertsonak dira haurrak, eta gizonezko zein emakume erreferenteak pareko erakusten badizkiegu, hori izango da bidea, normalizatzeko.
Zein izan zen abiapuntua?
Ideia etorri zitzaigun, duela bi urte hasi ginelako Emariak izenarekin eskoletan hezkidetza lantzeko plangintza bat proposatzen. Ikusi genuen, gaur egungo curriculumean, erabiltzen diren erreferenteen %75a gizonezkoak direla, eta zerbait egin beharra sentitu genuen. Horregatik, nahi genituen osatu fitxa batzuk, eskolan lantzen diren arloetako emakumezko erreferenteekin, ikasgaietan txertatzeko irakasleek. Baina hori lortzea ez da erraza. Orduan, ez genuen kontua alde batera utzi nahi, eta pentsatu genuen, behintzat tresna bat sortu, eta etxeetara jotzea. Hortaz, liburu dibulgatibo bat egin nahi izan dugu, irakurterraza baina arinkerian erori gabe, zertzelada batzuk eman, eta emakumeen izenekin eta egindako ekarpenekin geratzeko.
Zein beste proiektu dauzkazue esku artean?
Hezkidetza familian da asko landu dugun zerbait, ipuin parekideen inguruko formakuntza ere eskaini izan dugu, irekiak zein guraso elkarteei zuzendutakoak… Eguesibarren eskainiko ditugu otsailean, esaterako. Badagoelako interesa, eta gurasoek gogoa daukatelako, beste era batera hezteko mutil eta neskak, baina baliabideak falta dituztela. Horregatik, atera ditugu baita ere pelikula zein ipuin parekideen zerrendak. Eta bestalde, sare sozialen inguruan ere eskaini izan dugu formakuntza; nola komunikatu genero ikuspegiarekin, alegia. Udaletxeetan ere eskaini ditugu saioak, teknikariei, berdintasun politiken inguruan edota zeharkakotasunari buruz; Soraluzen ari gara orain.
Hortik aurrera, diseinua grafikoan eta komunikazioan, kanpainak lantzen ditugu, bezero pribatuentzat zein instituzioentzat. Eta aholkulari bezala, berdintasun planak ere egiten hasi gara, Emakunderen homologazioa lortu baitugu. Berdintasun planek daukaten ereduari, gure metodologia propioa txertatzen diogu, haratago joateko. Bilatzen dugu nola eragin benetan, jendearengan.