«Ezingo dugu gainditu gertatu zaigun ezer, aurrena ez badugu errekonozitzen», nabarmendu zuen Aranzadiko Paco Etxeberriak atzo, Hernaniko udaletxean, zientzia elkarteak osatu duen txostenaren aurkezpenean: 1960-2018 urteen artean motibo politikoz urratu diren giza eskubideak eta beste sufrimendu batzuk, Hernanin eta hernaniarrei gertatuak.
Errekonozimendurako bide horretan, «posizio objektibo batetik eta gure artean dauden sentsibilitateak kontutan hartuz», bildutakoa deskribatu nahi izan du Aranzadik, ezaguna izan dadin. «Ez da batere lan erraza, Javier Bucesek eta bere taldeak egin dutena», goraipatu zuen Etxeberriak.
662 urraketa eta 416 biktima
Bucesek berak hartu zuen hitza, ikerketaren nondik norakoak azaltzeko, eta datuak aditzera emateko: «662 kasu dokumentatu ditugu, eta 416 biktima. Horietatik, 305 dira gizonak, 70 emakumeak, eta beste 41en nortasunik ez dugu ezagutzen».
Urraketa motaren arabera multzokatu dituzte gertatutakoak: «15 kasutan, bizitzarako eskubidea urratu da; horietako bat, Joseba Pagazaurtunduaren hilketa, Andoainen izan zen. Hernaniko 14 hilketetatik, seiren egiletza ETAri dagokio, zazpirena eskuin muturreko taldeei edo Estatuarekin lotura zuten talde parapolizialei, eta kasu baten egiletza argitu gabe dago, nahiz eta itxura guztien arabera eskuin muturreko GAAE taldekoak izan egileak».
Gainerako urraketak dira: 296 osotasun fisiko, psikiko eta moralaren kontra; 75 mehatxu larri; bost estortsio ekonomiko herritarren kontra; 39 atentatu ondasun materialei; eta 97 bestelakoak. Beste 37 kasuak, ezin dira giza eskubideen urraketen atalean sartu: 20 heriotza motibazio politikoko biolentziak eraginda; eta 17 zauri eta lesio.
Bucesek nabarmendu zuen, «egia jakiteko tresna garrantzitsua» izango dela txostena: «hernaniar askorentzat gogorra izango da, sufrimenduz beteta dagoelako; baina beharrezkoa da. Badakigu hemen jendea falta dela, eta horregatik, irekita gaude zuzenketa eta ekarpen guztietara».
«Gure errespetua eta dolumina, biktima guztiei»
Aranzadiko bi kideekin batera, aurkezpenean izan ziren biktimetako hiru ere: Juanjo Uria alkate ohia, José Ramón Lasarte EAJko zinegotzi izan zena, eta José Morcillo PSE-EEko zinegotzi izandakoa. Hirurek jaso zuten txostena, eta udal talde guztien esker ona eta babesa: «udal talde guztien izenean, eskerrak eman nahi dizkiegu testigantza eman dutenei, eta gure errespetua eta dolumina erakutsi, biktima guztiei», adierazi zuen Luis Intxauspe alkateak. Ekitaldian izan ziren Andoni Amonarraiz (EAJ), Jaione Aristregi (Orain Hernani) eta Ricardo Crespo (PSE-EE) ere, lau udal taldeek egin baitute bat ekimen honetan.
«2015eko azaroaren 10ean, Memoriaren Egunean, Ave Maria parkean elkartu ginen, Memoriaren Harria jartzeko. Bertan esan genuen, harri hori abiapuntua izango zela, memoria berreskuratzeko bide zail bezain beharrezko honetan; eta hala izan da», nabarmendu zuen Intxauspek.
Aranzadiren esku utzi zuten lan hori, eta 2018ko apirilean ekin zion elkarteak: «artxiboak, argitalpenak, hemerotekak, elkarteen eta Jaurlaritzaren biktima zerrendak... arakatu ditugu, eta 15 elkarrizketa egin», azaldu zuen Bucesek. Urrian eman zituzten aurreneko emaitzak, eta zuzenketak eginda eta digitalizatuta, atzo aurkeztu zuten txosten mardula.
«Egia hemen daukagu, orain aurkitu behar dugu modua erreparazioa egiteko»
Alkateak azpimarratu zuen, elkarbizitzaren bidean, ezinbestekoak direla egia, erreparazioa, justizia, eta ez errepikatzeko bermea: «egia hemen daukagu, txosten honetan; orain, guztion artean landu eta aurkitu behar dugu modua, erreparazioa egiteko».