Balantxa, Leokadisti eta Sebas liburu-dendetan lortu daiteke, dagoeneko, El hombre de la grúa eleberria; euskerazko bertsioa ere berehala izango da eskuragarri, Garabiko gizona. Miguel Usabiaga hernaniarrak bertan bildu ditu aitaren, Marcelo Usabiaga militante komunistaren ibilerak.
Aurretik argitaratutako La joven guardia liburuaren berrargitalpena ere dendetan dago. Ordukoan, «errepublikaren aldeko borroka, gerrillari izanda bizitakoa, kartzelako garaia, ihesa, gerra...», kontatzen dira. Bigarren zatian, berriz, behin kartzelatik aterata, Frankismoa bete-betean topatu zuenekoa.
Hernanin, Txirritatik Orbegozora
Bi liburuen artean desberdintasun nabarmenak daudela azpimarratzen du idazleak. «Aurrenekoa abentura eleberri moduan kontatutakoa da. Kartzelan dagoen bitartean ere, konpromisoa eta askatasunaren aldeko ametsa bete-betean mantentzen ditu. Bigarrena, berriz, barnerakoiagoa da. 60eko hamarkadan atera zen aita kartzelatik, eta Frankismoa bete-betean zegoen. Minak, hausnarketak, kideekiko nostalgia... agertzen dira».
Hain zuzen, Marcelo Usabiagak kartzelatik ateratakoan topatu zuena kontatzen da bertan. Txirrita kaletik Orbegozo fabrikarako bidean dijoala, 10 urteko ibilbidearen berri ematen da. «Kontraesana sortzen dion zerbait egin behar du, eta pentsatzen du nola dagoen askatasuna ustelduta. Garai zailak bizi izan zituen. Kartzelatik aterata ere, Melitón Manzanas, Espainiako Brigada Politiko-Sozialeko Donostiako buruaren aurretik pasarazten zuten igandero. Beraz, lanean kontzentratzen da buru-belarri. Eta horrela bukatuko du, garabi batera igota...».
«Artxiboak ez dira beti, egiaren garantia»
Ahozko ondarea, oroimena izan da Miguel Usabiagaren eleberrien oinarri, 2015eko uztailean 98 urterekin hil zen arte ederki gogoratzen baitzituen bizitakoak, Marcelo Usa–biagak.
Hala ere, bigarren liburuan besteren baten oroimenari egin dio tokia idazleak. «Aitaren bizitzaren bigarren zati honetan ni banago. Horregatik, gogoratzen ditudan pasadizo xelebreak sartu ditut, beti ere, ume baten ikuspegitik. Artxiboetan arakatuz aitak kontatutako edo nik gogoratutako gauza asko kokatu eta konfirmatu ditut». Dena den, oroimenaren balioa azpimarratzen du. «Artxiboak ez dira beti, egiaren garantia».
Eta horretan segitzen du idazleak. Ikertzen. Entzuten. «Agian pista berriren bat agertuko da, liburuak magikoak baitira». Orain gutxi jakin du, esaterako, El sueño de Nicolas Colberg nobelako fikziozko protagonistaren oinarri izan zen benetako gerrillari poloniarrari gertatutakoa, liburua irakurri duen erbesteratutako errepublikazale batzuen alabaren ahotik. «Bigarren lerroan dauden pertsona anonimoak izaten dira askotan, gehien bultzatzen dutenak». Aurreneko lerrora ekartzen segiko du Usabiagak.