«Maila mantentzea» izan du helburu Roberto Pachecok, azken bost urteetan Hernaniko Musika Banda zuzentzen aritu denean, eta hori lortuta, «futbol entrenatzaileak bezala», zikloa bukatu eta aldaketarako garaia iritsi dela uste du. Horregatik, biharko emanaldian batuta eskuz aldatuko da; Jorge Pacheco anaiak hartuko du ardura. «Banda gaztetzea» dauka honek buruan, eta pauso batzuk ematen hasiak dira, ‘Hernani’ Musika Eskola Publikoan ere egitekoak diren aldaketa batzuk medio. Beste 157 urte ere bermatuta dauzka, bandak, seguru!
Zuzendaritza hartu zenuean, Roberto, zure helburua zen bandak zeukan maila mantentzea. Lortu duzu?
Roberto Pacheco: Pozik nago. Uste dut bandaren mailak gora egiten jarraitzen duela. Zeukan dinamikarekin jarraitu dugu, eta oso maila polita dauka. Azken urteetan maila haundiko musikariak ere sartu dira taldea, eta horrek laguntzen du.
Tresna batzuetan, hala ere, gabeziak badira. Nola lortzen dira jotzaileak?
R.P.: Herrian ez daukagun tresnak inguruan bilatzen ditugu. Donostialdekoa jendea ere etortzen da.
Jorge Pacheco: Hernanin ez dago tuba, bonbardino, tronboi edo tronparik... Eta horiek dira bandako instrumentuak. Bandaren 157 urteetan, musikariak izan dira beraien artean moldatu direnak tresna bat edo bestea ikasteko. Azken urteetan musika eskola egon da horretarako, baina tresna horiek ez dira irakasten, eta bilatu behar izan dugu jendea kanpoan. Baina ematen du aurten hasiko direla tronboia irakasten. Ea pixkanaka aurrera ateratzen den.
«Hernanin, kultura kontsumitzaileak baino gehiago gara kultur eragileak, sortzaileak»
«Herriko musikari profesionala ez bada herriko musikan inbolukratzen, nork egingo du?»
Pachecotarrak eta musikariak zarete biak. Baita bi arrebak ere. Etxeko kontua da?
R.P.: Familian birraitona genuen musikaria. Baina gerra zibiliean hil zuten, eta transmisio hori moztu zen. Bi belaunalditan zehar galdu zen musika. Amona 12 urte zituela geratu zen gurasorik gabe, eta hiru anaia gazteagorekin. Ez zeukaten aukerarik musikarako. Nahikoa zuten aurrera ateratzearekin!
J.P.: Roberto hasi zen gure etxean. Gurasoek ez dakite ezer musikaz. Roberto hasi zen, gustatzen zitzaiolako, eta amak, ikusita ona zela, Laura apuntatu zuen. Eta gero ni. Baina ni Robertok apuntatu ninduen, ez amak! Eta gero, Itsaso hasi zen. Hernaniko musika eskolan oinarrizko lauzpabost urte egin genituen, eta gero, Errenterian maila profesionala atera genuen, eta Donostian, goi mailakoa.
Anaiaren bidez musikan, eta baita bandan ere. Ohikoa al da perkusio-jole bat zuzendari lanetan aritzea?
J.P.: Aurten 25 urte egingo ditut bandan; 12 urterekin hasi nintzen. Baina 18 urte ere badaramakizkit orkestra sinfoniko profesionaletan jotzen, eta mundu osoko zuzendariak ikusi ditut aurrean. Oraintxe, mundu osoan zehar dauden zuzendari entzutetsuenetakoak dira perkusionistak: Berliner Philharmoniker-eko Si–mon Rattle; Gustavo Gimeno, nire irakasle izandakoa, bakarlaria zen Amsterdamen eta orain zuzendaria da. Asko daude. Batutari dagokionez, agian zehatzagoak dira, markatzean.
Zehaztasun hori emango diozu?
J.P.: Uste dut gauza asko dauzkadala aportatzeko, bai musikalki eta baita artistikoki ere. Urte asko egin ditut kontzertuak ematen eta ikuspuntu profesionala gerturatu dezaket bandara, beti ere, daukan mailara egokituta. Zuzendu ditut beste talde batzuk. Euskal Herriko orkestran irakasle aritzen naiz, zuzendu izan ditut haize eta perkusio taldea, eta goi mailako ikasketak bukatu berri dituztenek osatutakoak. Eroso sentitzen naiz. Orain erraz ikusten dut nola egin lana, zein diren bideak. Robertok esan bezala, bandak gorakada nabarmena izan du. Ziprirekin gora zetorren, eta Robertorekin ere gorakada izugarria izan da. Proiektu interesgarri asko egin dira, dantzarkein, jazzekoak, filmetako musikarekin... Lan izugarria egin da.
Sasoiko dago beraz, Banda...
R.P.: Musika bandek izan zituzten urte txarrak. Desagertzera zijoaztela ematen zuen; asko desagertu ziren. Baina gaur egun Euskal Herrian indar haundia hartzen ari dira: Lekeition, Altsasun, Azkoitian... Ez da gure kontua bakarrik. Momentu ona da musika bandentzako.
Nolatan uzten duzu Banda, momentu gozo batean?
R.P.: Hasieratik pentsatu nuen ziklo bat egitea. Azkenean, banda bat zuzentzeak lan asko ematen du; berrogeitik gora laguneko taldea zuzentzeak. Eta ez musikala bakarrik; ordezkoak bilatu, antolatu... Denek laguntzen dute, baina arduraduna zu zara. Zuzendari bat ikusten dut futbol entrenatzailea bezala. Uste dut aldaketa behar dela, noizean behin. Bestela, jendea ohitu egin daiteke, errutinan erori, daukana baloratzeari utzi. Ideia berriak edo egiteko modu berriak dauzkanak bultzada eman diezaioke. Hori nuen buruan; lauzpabost urte egin eta beste bati utzi. Formazio profesionaletan horrela egiten da. Bestela, aspertzen direnak musikariak dira.
Bandaren maila ona bermatuta, zein helburu daukazu zuk, Jorge?
J.P.: Nere burua ikusten dut prestatzaile moduan, ez zuzendari moduan. Ikasleen laguntzaile aritzen naiz, ez irakasle. Ahal duten hori egiten laguntzen. 25 urte egin ditut atzealdean. Badakit zein den daukaten maila, zer egiten duten, eta badakit nola lagundu lana aurrera ateratzeko. Daukadan helburua da gazteak sartzea, banda gaztetzea. Badauzkagu batzuk eta ezin dira kanpoan geratu.
R.P.: Gazteen artean oso koadrila polita dator. Eskoletan ere izan dira urte negatiboak. Batzuk esaten zuten gazteek ez zutela hartzen maila onik. Uste dut aldatzen ari dela, eta egungo gazteek jotzen dutela guk jotzen genuena baino askoz hobeto. Momentu honetan badago harrobia, gauza ikusgarriak egiten dituen jendea, eta herritik atera gabe.
Behar diren tresnak musika eskolan irakasteak lagunduko du horretan?
J.P.: Emaitzak agian 7-8 urtera ikusiko dira, baina ondo etorriko zaigu. Ez balu aurrera egingo, eta beraz, jenderik ez dagoelako 157 urte dauzkan banda desagertzea oso grabea izango litzateke. Bandan gaudela, gure helburua da bandak sasoiko jarraitzea, eta baita gu ez gaudenean ere. Hori da gure lana, eta horretarako gazteak behar ditugu. Besteek ere hasi behar dute, ni hasi nintzen bezala, 12-13 urterekin.
R.P.: Hemen, musika eskolaren aurretik zegoen La Academia. Bandako musikariak irakasten zuen dena. Txisturako zegoen Txobito, baina gainontzean, musika ikasten zen bandan bertan. Bazuen alde ona: dena zegoen taldeari begira antolatuta. Gaur egun irakasle espezializatuak egoteak ematen du musikari bakoitzak maila haundiagoa izatea. Baina musika eskolara joaten dena joaten da zerbitzu bat jasotzera; ez taldeak behar duena ikastera, baizik eta nahi duena edo eskolan eskaintzen dena, eta ez dago garbi taldeetan parte hartzeko ideia. Agian, hor badugu lana, nahiz eta alderdi askotatik irabazi dugun.
Jotzaileen ikuspuntutik ari gara. Eta publikoa? Maila ba al, hernaniarrak?
R.P.: Publikoak ere gora egin du. Egia da adin haundikoa dela, baina gora egin du. Eta badago jendea ikusi duena bandak egiten duen musika interesgarria dela. Garai batean betiko musikarekin lotzen zen, baina azken urteetan errepertorioa asko berritu da, eta ez Hernanin bakarrik. Rock taldeekin, abeslariekin... egiten diren proiektuek jendea gerturatzen dute bandara.
J.P.: Kontzertuek izan behar dute diziplina askotakoa; adibidez, Robertok egindako azkenekoa, dantzariekin uztartua. Jarraituko dugu horretan. Ni, Gatibun ibilita, beti saiatuko naiz jende gaztearentzako gauzak eskaintzen. Azken batean, Robertok askotan esan izan duen moduan, zerbitzu publiko bat gara. Jendeari eskaini behar dizkiogu kontzertuak, ez gure buruari. Kalean gabiltzala esaten digute zer izan den polita, edo proposamenak egiten dizkigute, eta jasotzen ditugu. Eta askok sorpresa hartzen dute, egiten duguna gustatzen zaienean.
San Joanetako kontzertua besteak baino bereziagoa izaten al da?
R.P.: Musikaren aldetik kontzertu klasikoagoa da. Denetik izango da: pasodoblea, zartzuela antzeko bat, bi pelikuletako musika. Eta A Igarondorekin bukatuko dugu, beti bezala. Ziprik (Otxandorena), Jorgek eta hirurok zuzenduko dugu, eta Manolo (Sagarna) ere han izango da.
Zuzendari izandakoak bandari lotuta segitzen duten seinale!
J.P.: Ni bandan sartu nintzenean, duela 25 urte, Manolo izan zen nere lehenengo zuzendaria. Asko gogoratzen gara berarekin, eta elkartzen garenean musikaz aritzen gara. Azkenean, gure irakasle ere izan da. Hor gaude, bera egon zelako.
R.P.: Zuzendariari ingelesez esaten diote conductor; taldea gidatzen duena. Baina baita ere, maestro: gidatzen duenak izan behar du maisua, erakutsiko duena, gauzak ondo azalduko dituena, eta ez bakarrik konpasa markatuko duena. Bai Manolorekin eta bai Ziprirekin, harreman haundia daukagu. Eta Ziprik bandan jarraitzen du. Herriko banda sentitzen dugu gure banda, eta harrotasuna sentitzen da ikustean gauzak ondo eginda emaitza onak badirela. Beste edozein herritakoa ez dut uste zuzenduko nukenik. Hernanin, orokorrean, esan daiteke kultura kontsumitzaileak baino gehiago, garela kultur eragileak, sortzaileak. Guk gure aldetik, bandarekin egiten dugu hori.
J.P.: Eta egiten dugu, baita ere, eskertzeko. Gurekin egin zuten lana, guk besteekin egiteko. Hemen gertatzen da toki askotan gertatzen ez dena: herriko profesionala herrian geratzzen da, eta onuragarria da bandarentzako eta herriarentzako. Herriko musikari profesionala ez bada herriko musikan inbolukratzen, nork egingo du?
Sentimendu horiek herriko festekin uztartuta, bereziagoa egiten dute Banda? Nola bizi dituzue San Joanak?
R.P.: Herriarekin eta herriko lagunekin lotura mantentzeko aukera da banda. Hobby antzeko bat, nahiz eta saiatu, ahal den lanik onena egiten. San Joanetan...
J.P.: 23 tea 24an estresa izaten da... 23ko erronda oso berezia da, oso ondo pasatzen dugu eta... Puf!
R.P.: Baina hori dira guretzako, San Joanak! Puf! hori sentitzen duzu zure herrian. Beste herri batean, lana litzateke.
SAN JOAN KONTZERTUA
l Dauder (S. Lope)
l Mar I Bel (Ferrer Ferrán)
l The last of the mohicans (Trevor Jones, Randy Endelman, Erik Mast)
l Pirates of the Caribbean (Klaus Badelt, Hans Zimmer)
l A Igarondo (Conde De Torre Muskiz)
ZUZENDARIAK:
Zipri Otxandorena,
Roberto Pcheco eta
Jorge Pacheco