Gaur egun badago beharra, etxebizitzetan zaharberritzeak egiteko, ezta?
Bai bai, mila behar mota daude etxebizitzetan. Gaurko egunean, etxe berri gutxi egiten dira. Daudenek, badauzkate urte batzuk, eta orain dela gutxi egindako etxebizitzak ere, isolamendu aldetik oso gaizki daude. Hortik abiatzen bagara, pentsa, eraikin guztiek behar dute, isolamenduari dagokionez, berrikuntza edo hobekuntzaren bat. Eta hortik aurrera, etxeak urte batzuk dauzkan heinean, obra batzuk behar ditu, normala den bezala. Beti da merkeagoa etxebizitza zaharberritzea, berria egitea baino. Eta ahal den heinean eta merezi badu, gainera, hori sustatu eta bultzatu behar da, kostu energetikoa askoz ere txikiagoa baita. Eta horretarako, Nafarroan badaude dirulaguntza batzuk.
Eta nolakoak dira dirulaguntza horiek? Zenbatekoak izan daitezke?
Obra motaren araberakoa da. Etxe barruan egiten diren obra partikularretan, dirulaguntzaren zenbatekoa errenta aitorpenaren araberakoa da. Diru-sarrera oso haundiak dauzkanak, akaso ez du dirulaguntzarik jasoko; eta aldiz, diru-sarrera txikiak dauzkanak, %45eko dirulaguntza ere jaso dezake, gehienez. Badago beste tope bat ere: etxe unifamiliarretan, gehienez ere 25.000 euroko dirulaguntza jaso dezakete; eta pisu bat berritzeko bada, gehienez 12.000 eurokoa. Hala ere, beste bi alderdi ere hartzen dira kontutan. Batetik, etxebizitzak edo eraikinak zenbat urte dauzkan. Eta bestetik, dirulaguntza eskatzen duenaren adina: laguntza haundienak, jasotzen dituzte 65 urtetik gorakoek eta 35 urtetik beherakoek.
Beste kontu bat da, bizilagunen komunitate batek, hainbat pisutako eraikin batean, obra bat egin behar duenean, oztopo arkitektonikoak kentzeko, igogailua jarri nahi dutelako adibidez; edo eraikin osoaren isolamendua hobetu nahi dutelako. Kasu horietan, beste dirulaguntza mota bat jasoko dute, eta hori ez da izanen errenta aitorpenaren arabera; beste alderdi batzuk hartzen dira kontutan. Oztopoak kentzeko bada, oztopo guztiak kenduz gero %45eko dirulaguntza jaso dezakete, gehienez ere 10.000 euro etxebizitzako; eta ez badituzte oztopo guztiak kentzen, adibidez igogailuaren kabina nahiko txikia gelditzen delako, eta gurpildun aulkian ezin delako ondo mugitu bertan, %25ekoa jaso dezakete, gehienez ere 5.000 euro pisu bakoitzeko. Eraikina isolatzeko bada, ordea, %40ko dirulaguntza jasoko dute, 6.000 euro pisuko gehienez ere. Horretarako, badago beste dirulaguntza bat ere, Europatik datorrena, eta IDAEk ematen duena, Energia Dibertsifikatu eta Aurrezteko Institutuak; %30ekoa, eta gehienez ere 6.000 eurokoa. Baina hori amaitzear egonen da.
Aipatu duzu lehenago, etxebizitza guztiek dutela zer hobetu, isolamendu aldetik…
Hala da. Hemen araudiak oso oso exkaxak izan dira, gai horretan. Eta orain, Europatik eskatzen dute, 2020rako petrolioaren kontsumoa gutxitu behar dela %20a, esaterako. Eta hemengo eraikinak, alde horretatik oso gaizki eginda daudenez, hobetzeko eta berritzeko dirulaguntzak daude. Printzipioz, ez dira bateragarriak Nafarroako Gobernuaren dirulaguntza eta Europatik datorrena; bat edo beste jaso dezakezu. Baina babes ofizialeko etxebizitzak baldin badira, edota horrelako babes publiko izendapen bat daukatenak, jaso ditzakete bi dirulaguntzak. Eta bat eta bestea gehituta, ez duzu sekula dena finantzatuko, baina bai zati oso haundi bat. Kasu horietan, garestiago aterako zaizu fatxada pintatzea, eraikina isolatzea baino!
Nola eskatu behar dira, Nafarroako Gobernuko dirulaguntzak?
Goizuetarrek eta aranoarrek, Leitzako udaletxean aurkeztu behar dituzte eskaerak eta dokumentazioa. Ez da dokumentazio zaila. Obra hasi aurretik aurkeztu behar dira: Nortasun Agiria; obraren aurrekontuak; obra proiektua, beharrezkoa bada, azpiegitura ikutuko delako; udaletxean egindako obra-baimenaren eskaera; errenta aitorpena; eta erregistroan eskatuta, etxebizitzaren jabetzaren ziurtagiria. Hori obra partikularretan; komunitatekoetan, obra proiektua, bizilagunen akordioa eta komunitatearen IFK. Tramitazioak bi hilabete iraun dezake; normalean gutxiago izaten da. Beraz, kontutan hartu behar da, epe horretan ezin dela hasi obrak egiten. Tramiteak bukatuta, 36 hilabeteko epea dago, obrak egiteko. Eta bukatutakoan, aurkeztu behar dira fakturak, eta ordaindu izanaren justifikanteak, bi hilabete baino lehen.
Eta esandakoa, eskaerak egin behar dira obra hasi aurretik. Obra bat eginda edo hasita baldin badago, ezin du dirulaguntzarik jaso.
Goizuetan, beste herri txiki askotan bezala, etxebizitza zahar asko daude. Zein izaten dira herritarren zailtasunak, etxeak berritzeko?
Nagusiena dirua, argi eta garbi. Jo dezagun baserri haundi bat: teilatua berritzea bakarrik, diru mordo bat da. Eta barruan lau etxebizitza baldin badaude, adibidez, lauren artean ordaintzea, tira; baina bakarrak ordaindu behar badu…
Egia da, askotan jendeak ez dakiela dirulaguntza hauek daudenik. Baina horrek zati bat kubritzen dizu; zati haundiena, ordaintzeko gelditzen zaizu.
«Askoz ere kontsumo energetiko txikiagoa dauka etxebizitza berritzeak, berria egiteak baino. Hori sustatu behar da»
Zein izaten dira zaharberritze obra ohikoenak?
Adineko jendea baldin bada, normalean oztopo arkitektonikoak kentzea izaten da. Bainera da oztopo bat, ba kendu eta dutxa jarri. Atariak zabaltzea ere ohikoa da, estuak direlako, eta gurpildun aulkian pasatzeko zabalagoa behar delako. Gero, instalazio elektrikoetako obrak daude; oso instalazio zaharrak ikusten dira, eta aldatu egin behar dira, arriskutsuak direlako. Eta leihoak aldatzea ere oso ohikoa da; egurrezko leihoak ziren, zaharkituta geratu dira, eta aldatu egiten dira. Pisu bat barrutik isolatzea konplikatuagoa da. Onena da komunitateko obra bat izatea, eta eraikina kanpotik isolatzea; baina garestiagoa da.
Garrantzitsua da zaharberritze obra horiek egitea?
Oraindik ez da hainbeste kontutan hartzen. Baina garbi dago, etxebizitza bat berritzeak askoz ere kontsumo energetiko txikiagoa daukala, etxebizitza berria egiteak baino. Eta horrez gain, garrantzitsua da, herri batek bere identitatea ez galtzeko ere. Etxebizitza zaharrak bota eta berriak egiten badira, galdu egiten du identitate hori.
Adineko jendearen kasuan horrela izaten da; dagoeneko adin bat badaukazu, konponketa txiki bat egiten duzu eta kitto. Baina gazteek etxebizitza bat erostean, konponketa haundiago bat egin behar dute. Eta hori egiteko dirua behar duzu, kostu haundia dauka. Gero eta gehiago, herri txikietan, gazteak kanpora joaten dira; batetik, soldatak bajuak direlako, eta bestetik horregatik, etxebizitza erosi eta zaharberritzea kostu haundia delako.
Etxebizitzan berrikuntzarik egin nahi duenak, nora jo dezake, laguntza eske?
Bere herriko udaletxearen bitartez jarri daitezke harremanetan, edo zuzenean nirekin kontaktatuta, telefonoz: 948 57 62 93 edo 617 385 933 Leitzan nagoenean; eta 948 57 62 93 edo 948 46 48 67 Sakanan nagoenean. Kasua planteatu eta aholkularitza zerbitzua eskainiko diet, eta beharrezkoa den kasuetan, etxebizitzara joaten naiz, ikustera.
Askotan, mota bateko berrikuntza planteatzen diet, eta gero ez didate kasurik egiten… Isolatzeko kontuetan bereziki: jendea oso nahastuta dago oraindik, eta berogailua aldatu nahi dute; baina hori ez da garrantzitsuena, aurrenekoa da eraikina isolatzea, eta ez botatzea dirua kanpora; behin hori eginda, ikusiko dugu nolako berogailua behar dugun.