Oharkabeko mehatxupean, Hezkuntza Sistema

Urumea  bailarako eskola eta hezkuntza komunitateko ki­deekin eta sindikatuekin bildu da Kronika, egoeraren berri jakiteko. Lehenago egin bezala, sektoreka hainbat greba egi­teko deialdiak egin zituzten urtarrilean ELA, LAB eta Steilas sindikatuek, udaberrira begira. Martxoaren 14 eta 15erako eta ekainaren 12rako greba egun bateratuak deitu zituzten, eta, sektoreka, astebeteko grebak, ondorengo aste hauetan: api­ri­laren 23ko astean, irakasleena; maiatzaren 7koan, hezkuntza berezikoena; maiatzaren 21e­ko­an, sukalde eta garbiketa lan­gileena; eta ekainaren 4ko astean, haurreskoletakoa. Era berean, martxotik hasita ost­i­ra­lero elkarretaratzeak egitea proposatu zuten.
Sektoreka egindako greba deialdiak, ordea, bertan behera uztea erabaki du LABek lehen indarra den sekoreei (su­kalde eta garbitzaile, hezkun­tza be­rezia eta haurreskolei) da­gokienez; irakasleena man­ten­tzen du. «Negoziazioaren abia­pun­tua izango diren akordio on batzuk lortu ditugu, lan bal­dintzak eta eskaintzen dugun hezkuntzaren kalitatea hobera egiteko xedearekin» arrazoitu du. ELAk eta Steilasek deialdi guztiei eutsi diete.

Hauek, murrizketen kon­tra­ko azken deialdiak. Baina hezkuntza komunitateak beste kezka bat ere badu: Espainiatik datorren LOMCE legearekin eta Eusko Jaurlaritzaren Heziberri planarekin «pixkanaka-pixka­na­ka, tantoka, ia konturatu ga­be sartzen ari zaizkigun al­da­ketak». Zuzeneko lotura du­te­la diote, «sistema horiek mu­rrizketak berresten» baitituzte.

Gutxiengo sindikalak sinatutako lan hitzarmena, «murrizketen abiapuntu»
Hezkuntza Sisteman aplika­tu­ta­­ko murrizketek egin dute dagoeneko, urteetako ibilbi­dea. «2009an krisia deitu zio­ten horrek sakon eragin zuen, eta 2010ean Patxi Lopezen go­ber­nuan egoera historiko la­rria bizi izan genuen: gutxien­go sindikalarekin (CCOO eta UGT) lan hitzarmena sinatu zen, murrizketen abiapuntu izan zena. Joko arauak txikitu zituen horrek. Fraude demo­kra­tikoa izan zen, gehiengo or­dezkaritza demokratikoa baz­tertu zelako», azaldu dute ELAtik. 

Murrizketa horietako ba­tzuk dira adibidez, geletako ra­tioak igo izana. «Sortu lirate­keen lanpostuak ez dira sortu. ELAn kalkulatzen dugu 2.000 lanpostutik gora direla». Her­na­niko Hezkuntza Platafor­mak eta Elizatxo ikastolak ere sumatzen dute murrizketa horrek dakarrena. «24, 25 edo 26 ume izateak esan nahi du 24, 25 edo 26 ikasketa prozesu desberdin direla, eta irakas­le­on ardura da prozesu horretan laguntzea. Batzuk laguntza behar dute. Eta laguntza behar duten batzuk mapan finkatuta daude. Baina beste batzuk ez. Eta finkatuta ere, Hezkuntzak erabakitzen du zein baliabide jarri, eta askotan ez da nah­i­koa. Tutore bat nahikoa ez den bezala. Gainera, batzuk lagun­tza behar dute. Baina beste batzuk, errazago moldatzen direnek, gehiago garatzeko eskubidea ere badute».

Ereñotzuko Txirrita ikaste­txe­an, berriz, eskola txikia iza­nik, «ordezkapenak beti be­te­tzen dituzte, egun bakarrerako ere», baina irakasle eta gura­soek diote «portzentaje kon­tua» dela. «Gutxi izanik, ira­kas­le bat falta bada, asko na­ba­ri da». Dena den, arazo handiagoa sumatzen dute jan­gela eta siesta garaian. «Eskola handiekin batera neurtzen gai­tuzte, eta ezin da. Zen­ba­kiak gara. Portzentajea begira­tu ordez, siestarako 6 ume egon behar direla neurtzen da, eta ez bagara iristen, ez dago aukerarik. Jangela ere beteta dago. Txandak egitea ere pen­tsatu genuen, baina ezin da, ratioak beteta daudelako eta begiraleak falta direlako». 

Hain zuzen, ordezkapenak aurreneko egunetik egitea da beste aldarrikapenetako bat. «Orokorrean, Haur Hezkun­tza­ko etapa batzuetan izan ezik, ordezkapenak bosgarren egu­netik egiten dira», diote ELAtik. Berretsi egiten dute hori Urumean: «Bertan gauden irakasleon artean bete behar ditugu zaintza orduak, eta horrek esan nahi du ordu ho­riek galtzen ditugula pres­ta­kun­tza edo koordinazio lane­ta­rako, eta lan batzuk ezin dira etxera eraman». 

Beste aldarrikapenik ere ba­da. Eli­za­txon, adibide bat jar­tzen dute: «HIPIa (Hizkuntza Indar­tzeko Programako Ira­kas­lea) bi urtez etortzen da. Baina nork dio nahikoa denik? Atzerriko fa­milia bat badau­kagu etorri berria, eta ez dugu familia­re­kin komunikatu ahal izateko itzul­tzailerik ere». Urumea ikas­tolak ere beste gabezia ba­tzuk azpimarratzen ditu: «Le­hen pertsonalizatuak ziren la­gun­tzak, logopedia adi­bidez, orain 2-3 umeren artean kon­par­titu behar izaten da. De­ne­ra iritsi ezin denez, hobe­to­xe­a­go daudenei alta ematen zaie. Dagoeneko ez da ematen beha­rrei egokitutako zerbitzua, bai­zik eta larritasun mailaren ara­berakoa». Eta adibide ge­hia­go, ELAk: «Bajak har­tze­an, soldata­ren %100era iris­te­ko falta dena Jaur­laritzak jartzen zuen. Lo­pezen gober­nu­ak ken­du zuen hori, eta EAJk ez du berres­kuratu. Eta ez dagokio Rajoyri! Bestalde, %62 dira irakasle funt­zionarioak, eta %38 inte­rino eta ordezkoak. Beraz, sek­toreko behin-behine­ko­ta­suna %38koa da. Astake­ria. Behin behinekotasuna es­truk­­turala da, beraz, eta ho­rre­la, Jaurla­ri­tzak betea dauka neo­libera­lis­moaren ametsa: ka­le­ra­tze librea. Aurre egiteko, Jaur­lari­tzak proposatzen du oposa­ke­tak egitea, horrekin behin behinekotasuna %28ra jaisteko. Baina uste dugu %6ra jaisteko eredua behar genu­keela. Era berean, ez ditugu ahaz­ten urteetan behin behi­ne­kotasu­nean egon direnak. Ez da justua orain oposaketak egin behar izatea. Eredu egokia zein izan daitekeen aztertzen ari gara».

«Ez da ikusten zer ari garen hipotekatzen. Gure aldarrikapen pertsonalak bakarrik ez dira. Umeeak eskolan hobeto egoteaz ari gara. Alarma piztu behar litzateke bide horretatik»
 

Grebak sektoreka, deialdiak zatituta
Irakasle eta ikasleei zuzenean eragiten dieten murrizketa ho­ri­ez gain, hezkuntza ko­mu­ni­ta­tea osa­tzen duten beste sek­toreak ere hartu dira kontuan, mobiliza­zio­e­tarako. Baina ez dago adostasun sindikalik.

«Laboraletan murrizketa be­­rak izan dira, baina oina­rriz­ko egoera okerragoa zen. Jaur­laritzak eskaini du la­naldia 37,5ekoa izatea. Positi­boa da. Baina nahikoa da? Eta Haurres­ko­len kasuan, araudia azter­tuko omen da. Baina ez da besterik zehaztu. Sukal­da­rien kasuan, %90 pribatuak dira, eta beste %10aren bataz besteko adina 55 urtekoa da. Jubilatzen direnean dena pri­ba­tizatuko da. Ez dugu arra­zoi­rik ikusten grebak bertan be­he­ra uzteko», azaldu dute ELAtik.

Antzeko jarrera adierazi du Steilasek. «Abenduan jaso ge­nuen Jarularitzatik aurre­ne­ko proposamen serioa, 5 grebaren ondoren. Baina hezkuntza sis­tema publikoan inbertsioa ez da haunditu. Heziketa Bere­zia­ri dagokionez badaude gauza positiboak, baina zehaztapen gehiago eskatzen dugu. Ez da nahikoa. LABek, ordea, po­sitiboki baloratu du eta ba­tasun sindikala hautsi du».

LABek prentsa ohar bidez azal­du ditu arrazoiak: «Gu­re us­tez, sek­­tore hauek ego­era espe­zi­fi­koa dute hez­kun­­tza ko­mu­nitatearen bai­tan, kolek­tibo pre­ka­rizatuenak eta femi­ni­za­tu­e­nak izateaz gain, urte­e­tan zehar murriz­ke­ta ikara­gar­riak jasan dituzte», eta  «lan­gileen borro­ka­ri, elkar­la­nari eta mobilizazioek izan­dako oihar­tzu­nari esker», hainbat «lor­pen» izan direla dio. 

Hezkuntza Plataformatik, berriz, azaldu dute hezkuntza komunitatea osatzen dutela «langile guztiek, umeek eta gurasoek. Baina irakasleez gain, gutxik sentitzen du bere burua komunitateko parte». Hain zu­zen, grebak sektoreka egitea «ahulezi moduan» ikus­ten du­te­la diote. «Gizarte­aren hu­tsu­ne bat da, eta honetan ere na­baritu dugu. Platafor­ma­tik mobilizazio guztietara joaten gara, baina gainon­tze­koak, nor­be­raren sek­toreari dago­kion mo­bilizaziora baka­rrik joaten dira».
Kasu honetan, baina, Uru­mea ikastolan ikusten dute «alde batetik indarrak banatu» dituela deialdi honek, baina era berean, «sektore mino­ri­za­tuak bistaratzeko balio» duela ere ikusi dute.

Adostasuna, honek guztiak daukan eragina sumatzean adierazten dute: «Hezuntzaren kalitatean murrizketak» iza­ten ari dira: «Galdutakoa be­rres­kuratzea» tokatzen da. Hala ere, Hezkuntza Platafor­mak, adibidez, garbi du ez dela ka­sualitatea.  «Murrizketak lehe­na­­gotik datoz. Baina LOMCE eta Heziberrik berretsi egin dute murrizketa politika hori». 

Ez LOMCE, eta ez Heziberri
Polemika haundia tarteko, baina 2013ko azaroan onartu zu­ten Espainiako Gorteek, 2013ko maitzean aurkeztutako ‘Hez­kuntzaren Kalitatea Ho­be­tzeko LOMCE’ legea; ‘Wert legea’ izenarekin ere ezaguna, PPren gobernuko Hezkuntza minis­tro­aren izenari keinu eginez. 

Asko izan dira hezkuntza komunitateak 2013az geroztik egin dituen mobilizazio eta protestak, lege horren kontra ere. Lehenik eta behin, salatu zen hain zuzen hezkuntza komu­ni­tatearekin kontsultatu eta adostu gabe landu eta onar­tutako legea zela hau.

Eusko Jaurlaritza, bestal­de, 2013ko irailean hasi zen lan­tzen,  Hezi­berri 2020 plana, «LOMCEk ezartzen dituen al­de­rik ezko­rre­nak saihes­te­ko». Ber­tan bildutako curricu­lum dekre­­tu­ak «hezkuntza eragi­le­e­kin ba­tera landutako hezkun­tza ere­du pedagogikoan oi­na­rri­tzen» direla dio. 2014ko otsai­lean bukatu zuen plana­ren aurreneko proiektua («hez­kun­tza eredu pedagogikoaren markoa»), eta 2015eko otsai­lean bigarrena («EAEko curri­cu­lum dekretuak»). Hiruga­rren­arekin, «Euskal Hezkuntza Legerantz gerturatzeko urra­tsak ematearekin» ari da orain. Baina honen kontra ere mo­­bilizatu da euskal hez­kun­tza komuni­ta­tea.

Markoari dagokionez, ados­tasuna agertzen dute Txi­rritan edota Elizatxon. «Aniztasuna, inklusibita­tea, ume bakoitza­ren beharrak eta erritmoak erres­pe­ta­tzea… Laguntza be­har due­na­ri in­dartze neurriak jarri eta erraz moldatzen de­nari gara­tzeko planak aplika­tzea… Bai. Marko teorikoan denak gaude ados. Baina nola bete? Oso polita jartzen dute teoria, baina praktikan ez dute jartzen».

«Ez da ematen beharrei egokitutako zerbitzua; baizik eta larritasun mailaren araberakoa»

Urumean ere, «plantea­men­dua txarra ez» dela diote, baina «egokitzeko beharra» ikus­ten dute. Gainera, «balia­bi­deak ere, egokiak ez» direla uste dute. «Egun bateko eba­lua­zioa ezin da alderatu ere egin, egunero egiten den ja­rrai­penarekin. Ikasleen bi­la­ka­e­raren inguru­an ezer gutxi esan dezakete kanpo ebaluazioek». 
Baina gehientxuenek uste dute guztia pixkanaka, «oso era sutilean», Txirrita eskolako ira­kas­le eta gurasoen ustez, al­da­tzen ari dela. Adibidez, LOMCE eta Hezibe­rri­ren era­ginez, Orga­no Gore­na­ri eraba­ki­tzeko ahal­mena ken­du eta zu­zendaritzari eman zaio. Baina Urumean uste dute oraindik ez dutela ho­rrelakorik nabaritu. «Guraso eta familiak, irakas­leek, eta zer­bitzu eta udaletxeko ordez­ka­riek ja­rrai­­tzen dugu eraba­ki­tzen».

Pribatuak eta publikoak, hizkuntza ereduak eta merkantilizaziora bideratutako ikasgaiak
Hezkuntza Plataformak, ELAk eta Steilasek kontrako ja­rrera irmoagoa agertzen dute. «Glo­ba­lizazioa eta pribati­za­zi­oa dituzte oinarri. Denak es­tan­­darizatu eta homo­ge­nei­za­tzea. Inor ez dadila kezkatu nazio­na­litate identitarioez. Izan daite­zela denak erro­bo­tak. Ez dira kasualitatea eba­lua­tzen dituz­te­nak izatea ma­te­matika, zien­tziak, irakurketa ahalmena, ga­tazkak kon­pon­tzeko ahalmena eta hiztegi eko­nomikoa», diote Plata­fo­r­ma­tik. ELAtik gaine­ra­tzen du­te, argi eta garbi, «Jaur­la­­ri­tza­ren Heziberri, alde peda­go­gi­ko­tik, LOMCEren makilla­jea» bes­terik ez dela. «Curri­cu­lu­­ma­ren errealitatea Madri­le­tik ezar­tzen dute. Merkantiliza­zio ikus­puntua txertatu da. Le­hia­­kor­tasuna, produktibitatea apli­­katzen dira. Gainera, priba­tizazio arriskua dago: He­zi­berrik eta LOMCEk kanpo ebaluaketa sistema ezartzen dute, eta ebaluazio onena lor­tzen duen ikastetxea ekono­mikoki saritu. Jaurlaritzak dio ez dagoela LOMCErekin ados, baina aplikatu egiten du. Es­ka­tzen diogu konfrontazio de­mo­kra­tikoa, edo dimisioa. Eta uste badu guztia positiboa de­la, azalpenak ematea».  

Steilas pribatizazioak kez­ka­tzen du bereziki. «Ez da haus­­narketa seriorik egin. Ze es­­kola eredu nahi dugu? 2013ko eba­luazio diagnos­tiko­a­ren emaitzak txa­rrak izan zi­ren, baina se­gi­tzen da mu­rriz­ketekin. Publikoa den guztia sun­tsitzen ari da». Eta Hezi­be­rrin tranpa ere ikusten du. «Hezi­berrirekin, hezkuntza zer­bitzua eskaintzen duten guz­tiek izaera publikoa har­tuko du­te. Baina ez dute ardura sozialik: ez dituzte hartzen ikasle atze­rritarrak, beka­du­nak, curri­cu­lum anitzekoak eta ez diote eus­ten indize sozioekonomiko eta kultura­la­ren aldagaiari. Gainera, orain 25 urte eskola publikoaren alde sortutako legeak dio pu­bli­koa lehenetsi eta pribatuak osa­ga­rri izango zirela, baina pri­ba­tua elikatzen da itunen bitartez».

Hernani eta Astigarragako egoeren irakurketa ere egiten du Steilasek. «Astigarragako egoera nahiko berezia» dela dio. «2006tik 2009rako jaiotza tasa oso haundia izan da, eta eskola txiki geratu da. Neska-mutil horiek sisteman daude dagoeneko, eta administra­zio­aren partetik ez dago au­rrei­kus­penik. Gainera, dagoeneko 6.000 biztanlera iritsi da he­rria, eta ez dago DBHrik». Hernanin, beste berezitasun bat nabarmendu du. «Priba­tua­ren al­deko jarrerak getiza­zioa, segre­gazioa eragin du he­rri askotan. Ezaguna da Andoain­go kasua. Gasteizen ere sinadurak biltzen ari dira. Baina Hernani EAEko kasu ba­karra da, alderantzizkoa ger­tatzen dena: getizatua dagoen eskola bakarra, pribatua da». Kro­nikak ez du lortu Inma­ku­la­da ikastetxearekin harrema­ne­tan jartzea, baina Hezkuntza Plataformak dio matrikulazio batzorde bat sortzeko foro bat osatzen ari dela, herri mailan zer egin daitekeen ikusteko.
 

Hezkuntza komunitatea; non? 
Murrizketa eta lege berrien apli­ka­zioarekin, aldarri­ka­pe­n eta protestak pilatu egin dira, eta kasu batzuetan, hez­kuntza komunitatea osatzen duten era­gileak nahastuta ageri dira. 

Ereñotzuko Txirrita esko­lan, adibidez, «gurasoen ba­besa beti jaso» dutela azpima­rra­tzen du­te, baina «beldur» dira, «gura­so­ak ere nekatzearekin. Bi egun edo astebeteko grebarekin inda­rrak disolbatzeko beldurra du­gu». Elizatxok eta Hernaniko Hez­kuntza Plataformak, ordea, «desmobilizazioa» nabari dute. «Guraso bezala kezka sortu behar litzateke. Haurren ikas­ketak eta garapen soziala daude jokoan». Urumean, bestalde, «gu­raso gutxi hurbiltzen» direla diote, baina «hurbiltzen direnak oso inplikatuta» daudela, eta «pix­kanaka, gehitzen» ari direla.

Hernaniko Institu­tu­ak eta Langile ikastolak ez dute erre­por­taje honetarako adie­raz­penik egin, baina Lan­gilek sare sozia­le­tan azaldu du Lan­gile Batzarrak (adminis­tra­zio­ko lan­gileek eta irakasle klaus­troak) martxoaren 14 eta 15eko greba deialdiekin bat egingo duela. «Gero eta kezkaga­rria­go­ak dira irakaskuntza publi­ko­an jasaten ari  garen murriz­ke­tak, zuen se­me-alaben hez­kun­tza kalitatea arriskuan jarriz».

Goizuetan, berriz, egoera desberdina da, eta Jaurla­ri­tzaren Heziberri planak ez du eraginik; bai, ordea, LOMCEk. Kronikak, ordea, ez du lortu Goizuetako Xalto eskolaren ikuspuntua jasotzea.

Astigarragako Herri Esko­la­ri dagokionez, «eskola komu­ni­tateko familiek ere erantzun ezinhobea» eman izan dutela azpimarratu dute, eta irakas­leen kasuan, «%95ek bat» egin dutela, azken ikasturteetako deialdi­ekin. Oraingoan ere, hala egingo dute. «Asteazkenean Gasteizen izango den manifestazioan parte hartuko dugu irakasle eta lan­gi­leek, eta ostegunerako, zutabe bat antolatzen ari gara, Her­na­ni­tik Donostiarainoko bidean, Uru­mea bailarako ikastetxe publiko guztien artean». Gauzak horrela, deialdia zabaldu dute: «Hezkun­tza kalitatea jokoan dagoelako, az­ken urteetan egindako mu­rriz­ketak sekulako eragina iza­ten ari direlako, denen artean aurre egin eta eskola ko­mu­ni­tatearen eskubideen defentsan bat egin behar dugulako».