Argentinarra dauka azentua, Maria Angeles Ibargurenek. Baina euskal herritarra da, Itsasondokoa jaiotzez, eta Andoainen bizi izandakoa. Ia euskara hutsean egiten zuen txikitan, eta euskara ikasten ari da orain; berreskuratzen, hobe esanda. Necochean igarotako 60 urteetan galdutako ohiturari, berriro heltzen.
Oso gazte zela, zortzi urterekin, joan zen Ibarguren Argentinara, gurasoekin eta anai-arrebekin, Frankismotik ihesi: «errepublikazalea zen aita, eta pertsegitu egin zuten. 1952an egin zuen berak ihes Necocheara. Lurrak erosi, etxea egin, eta hurrengo urtean joan ginen gu», dio Ibargurenek.
«Necochean euskaldun asko zeuden, baina egunerokoan ez ginen euskaraz bizi»
Gogoan dauka nola, beraiek bizi ziren nekazal ingurunean, bizilagun asko ziren euskaldunak: «Necochean euskaldun asko zeuden, eta Euskal Etxea oso handia da han; euskara ikastaro batzuk ere ematen zituzten. Baina egunerokoan, ezin genuen euskaraz bizi, eta galdu egin nuen pixkanaka».
Ez, ordea, euskararekiko eta euskal kulturarekiko maitasuna: «nik eta ahizpak, beti jotzen genuen Euskal Etxera, eta euskara ikastaroak ere egin genituen. Nire alaba bertan hasi zen euskara ikasten, pixka bat. Ez ginen euskaraz bizi, baina bai euskal giroan. Euskarak interes handia pizten du Necochean, eta familiatik haratago joatea lortzen du euskararen transmisioak, han».
Maria Angelesek transmititu zion maitasun hori alabari, eta askotan egin zuten bidaia Euskal Herrira, elkarrekin.
Baina bidaietako bat, denboran luzeena, bakarrik egin zuen alabak: Bilbora joan zen, ikastera. «Hainbatetan Euskal Herrira etorri ondoren, esan zidan: ‘ama, hau da nire tokia munduan’», gogoratzen du Maria Angeles Ibargurenek.
Bilbon ikasi ondoren, Andoainera etorri zen bizitzera, eta Hernanin ezkondu zen azkenik. Duela lau urte etorri zen bera, alabaren pausoei segika, Necocheako ospitalean emagin izan ondoren, 37 urtez.
«Euskal Herrira bueltatzea eta euskara berreskuratzea, zirkulua osatzea bezala izan da niretzat, nire jatorrietara bueltatzea. Eta hori oso polita da»
«Garbi neukan, bueltatu nintzenean, euskara berreskuratu nahi nuela»
Bueltatuko zela bai, bazekien Ibargurenek: «baina beti pentsatu nuen Legazpira edo bueltatuko nintzela, familia bertakoa zelako. Baina Hernanin oso ondo hartu naute, jendea oso irekia da. Eta kultur aberastasun handiko herria da».
Baina are garbiago zeukan, bueltatzean euskara berreskuratu nahi zuela: «beti diot, ez nintzela inoiz joan. Txikitan neukan hori guztia, euskara, nonbait egongo dela, eta berriro atera behar dudala. Oso polita da pixkanaka euskara berreskuratuz joatea».
Horretarako ere, alabaren pausoei jarraitu die. Bilbon aritu zen alaba euskara ikasten, eta AEKn jarraitu zuen, Buruntzaldeara etorri zenean: «bigarren maila dauka, eta nik ezin dut esan, baina diote oso ondo hitz egiten duela. Orain, mintzapraktikan ari da bera, eta ni naiz euskaltegian hasi dena».
Urtebete darama Ibargurenek AEKn, «barruan nonbait» daukan hori ateratzen: «adinekoentzat oinarrizko ikastaro bat egin nuen aurrena, bilobekin euskaraz egitera bideratua zegoena». Eta berak ere, hein batean, nahi zuen hori: Udane bilobarekin euskaraz egin.
«Berak oso ondo egiten du euskaraz. Hiru urte besterik ez dauzka, baina oso azkar eta ondo egiten du. Eta badaki nik ere nahi dudala euskaraz hitz egin. Gustatzen zaio, amonak euskaraz egitea», dio Ibargurenek irribarretsu: «bera da nire irakasle onena. Zuzendu egiten dit, eta gaztelaniaz hasten naizenean, ez dit uzten, ‘horrela ez’ esaten dit».
Bilobarekin euskaraz egiteko, eta euskaraz bizitzeko, astean hiru egunez joaten da AEKra: «egunero ematen ditut aurrerapausoak, eta orain, nabaritzen dut ulertu egiten diedala senide eta lagunei, eta nik ere hitz egin dezakedala». Horretara animatzen dute AEKko irakasleek, eta baita herritarrek ere. Eta oso lagungarria zaio, alabaren familia osoa euskalduna izatea: «giro euskalduna daukate familian, euskaraz egiten dute, eta euskal kulturan oso errotuta daude». Eta euskaraz bizi nahi du berak ere.
«Batzuetan, niregatik, gaztelaniara pasatzeko joera izaten dute; baina eskatzen diet euskaraz jarraitzeko», dio. Sentipen bereziak sorrarazten dizkiolako horrek: «zirkulua osatzea bezala izan da, nire jatorrietara bueltatzea. Eta hori oso polita da».
«Necochean ‘la vasquita’ nintzen, eta hemen, berriz, ‘argentinarra’ naiz»
Izan ere, euskara «bizitzeko modu bat» da Ibargurenentzat: «Lurrarekin, jendearekin lotuta dago. Ikusten ditudanean herrien sarreretan ‘Euskaraz bizi gara’ dioten kartelak, poza ematen dit. Horrek egiten du herri hau ezberdin, eta horregatik bueltatu naiz Euskal Herrira; herri hau, jende hau eta hizkuntza hau berriro deskubritzera».
Euskara ere berreskuratzen ari baita, baina azentu argentinarra galdu gabe oraingoz: «bilobak ere, gaztelaniaz hitz egiten duenean, azentu argentinarra dauka. Graziosoa da. Hori nik transmititu diot. Joan eta etorriko bidea da hizkuntzarena, gure artean».
«Argentinan, Necochean, la vasquita nintzen bertakoentzat; errespetu handia diete han euskaldunei, pertsona langilea eta adeitsuaren irudia daukate. Eta hemen, berriz, argentinarra naiz. Kuriosoa da. Ni sentitzen naiz hernaniarra, euskalduna eta argentinarra. Ez delako ahaztu behar, toki bakoitzean jaso dugun guztia», nabarmendu du.