'Ilunpetik argitara' lana aurkeztuko duzue gaur. Zer jasotzen du liburuak?
Ilunpetik argitara. Emakume langileak iruditan. Hernani 1936-1975 izenburua du gaur aurkeztuko dugun liburuak. Frankismo garaian Hernaniko emakumeek egin dituzten lanen lagin bat bildu dugu. Ikerketa antropologiko baten emaitza da. Horretarako, lan bibliografiko bat egin dugu, Hernaniko emakumeen lan eremuko argazkiak bildu ditugu eta Hernaniko emakumeei hainbat elkarrizketa egin dizkiegu. Osagai horiekin azterketa lan bat egin dugu eta ikerketa lan horren forma dibulgatiboa da osatu dugun liburua.
Bertan, emakumeek lan eremu jakinetan (industria, baserria, etxea, ostalaritza eta merkataritza) izan duten eragina bildu nahi izan dugu, argazkiak oinarri hartuz.
Zergatik izenburu hori?
Izenburuak emakumeen ikusgabetasunari egiten dio erreferentzia. Emakumeek izugarrizko lana egin dute; baina lan hauek gutxietsita eta ilunpean egon dira, ikusezinak. Lan xume honekin argitara, plazara, publikora eraman nahi izan dugu. Horixe da, Hernaniko Udalak eta Berdintasun Kontseiluak Ikerketa Bekarekin lortu nahi izan duena; isilarazia eta ezkutatua izan den historia aitortu eta ezagutzera ematea. Ikuspegi feminista izan dugu oinarri, eta horregatik lan produktibo eta erreproduktiboak hartu dira aintzat, lana ikuspegi zabal batez jorratu dugularik.
Zein argazki bildu dituzue bertan?
1939-75 bitarteko argazkiak bildu ditugu, lan esparru ezberdinetan sailkatuak (industria, baserria, etxea, merkataritza eta ostalaritza. Ez da batere lan erraza izan, ikergai izan dugun garaian argazkiak ateratzea ez baitzen batere ohikoa. Garai hartan argazki kamerak urriak ziren, eta argazkiak ospakizun berezietan ateratzen ziren. Beraz, zailtasunak izan ditugu lanari lotutako argazkiak aurkitzeko. Zer esanik ez, argazki horietan emakumeak egoteko!
Nola osatu duzue liburua? Nolakoa izan da argazkiak lortzeko prozesua?
Ikerketan irudiak hartu ditugu oinarri eta, nolabait, argazki horiek jantzi ditugu, langile emakumeei egindako elkarrizketa eta landutako bibliografiari esker.
Argazkiak lortzeko prozesua uste baino zailagoa izan da aipatu moduan, argazki gutxi egon daitezkeen erakusgarri. Hernaniko Udal Artxiboa eta Kutxa Fototekako fondoak arakatu ditugu, baina batik bat, Hernaniko herritarren bidez lortu ditugu (deialdi zabal bat ere egin genuen). Elkarrizketatu ditugun emakumeen argazki bildumetatik lortu dira batez ere argazkiok. Prozesu oso intimoa eta aberasgarria izan da, garai hura bizi ez genuenontzat, sekulako irakaspena. Liburuarekin, guk bizi izan duguna partekatu nahiko genuke, oroimen historikoa berreskuratu eta herritarrei zabalduz.
Hernaniko emakume langileen papera jaso duzue. Zein izan da paper hori?
Garai latz horretan (gerra ondorena eta diktadura garaia) emakumeek egindako sekulako lana biltzen saiatu gara. «Nik ez dut lanik egin eta…» erantzunarekin topatu gara hainbat alditan, baina sakondu dugunean, izugarrizko lana egin dutela jabetu gara. Lan hori ez dago baloratua (neurri batean beraiek ere ez) baina ia aisialdirik gabe bizi izan dira, lan eta lan. Ikerketa xume honekin, hori argitara eramaten saiatu gara.
Nola lagundu dizue Berdintasun Sailaren Ikerketa liburua egiteko?
Gizarte Antropologiako lizentziatura elkarrekin egin genuen biok, eta hori bukatzean ikerketa beka atera zuen Hernaniko Udalak. Bekak bultzatu gintuen ikerketa egitera, hori izan zen akuilua. Biok lanean genbiltzanez, gure denbora librean egin dugu ikerketa eta horrek prozesua uste baino gehiago luzatu du.
Behin ikerketa lana entregatu genuenean, Hernaniko Berdintasun Kontseiluak hori argitaratzeko modukoa zela erabaki zuen eta Jone Miren Hernández EHUko irakasle eta antropologoak lagundu digu laburtzen.
Bide batez, lan honetan lagundu diguten lagun guztiei eskerrak eman nahi dizkiegu eta batez ere, beren bizitzetako ateak zabaldu dizkiguten emakume adoretsu, nekaezin eta ikusezin guztiei. Biba zuek!