«Marokok oinarrizko eskubideak errespetatzea eta Espainiako gobernuak arduraz jokatzea eskatzen dugu»

Espainiak 1975ean Saha­ra «saldu» zuenetik eta Maro­kok Sahara Mendebaldea okupatu zuenetik, Saharar herriak bizi duen egoeraren berri eman zuen Jalil Said sahararrak, Frente Polisa­rio­ko kideak, asteazkenean Her­­nanin. «Fa­mi­­liak banatu­ta, pareta bat medio, eta okupatutako zone­tan bizi di­renak dik­ta­dura­pean eta ghettotan bizi dira. De­sa­gerketak, atxi­loke­tak, tor­tu­rak, biolazioak, margina­zioa, umi­la­zioa, pa­roa... egu­ne­­roko kon­tuak dira. Egunero urratzen ditu Marokok oina­rrizko esku­bi­deak eta men­debaldeko go­ber­nuek ez dute ezer egiten», azaldu zuen. Hori horrela, Saharar he­rri­ak eskatzen duen bakarra da, «Marokok bete dezala Nazio Batuen Erakundeak (ONU) 1965an erabakitakoa, hau da, erreferenduma egi­tea Sahara mendebaldearen auto­­de­ter­mi­naziorako, eta oina­rriz­ko giza eskubideak errespe­ta di­tzala». Eta bide horretan Esta­tu Espainiarrak arduraz joka­tzea eskatzen dute, «dagokion bezala». Saha­ra Estatu Espai­nia­rraren administraziopean dago NBEaren arabera.

Aaiuneko erasoa, Marokorekin biltzeko bezperatan
35 urteko gatazka izan arren, sahararrek okupatutako zo­ne­tan bizi duten egoeraz gutxi informatu izan da eta orain dela hiru aste, Marokok Aaiuneko kanpamenduetan egindako erasoak mahai gainean jarri du gaia. Guztiaren berri emateko an­to­latu zuen hitzaldia Herna­ni­ko Koope­ra­zio Tal­deak, Saha­raren alde­ko Her­naniko taldea­rekin batera. Aaiuneko erasoari buruz honakoa azaldu zuen Saidek: «Okupatutako zonetan sahararrek bizi zuten egoera ikusita, Frente Polisarioa antola­tzen hasi zen, Aaiunetik 16km-tara, kanpamenduetan. Eta nahi zu­ten Marokorekin negoziatu, bide baketsutik. Erreibindi­kazio sozialak eskatzen zituzten: baliabideak bertan eta bertako herritarrekin inbertitzea, lan egin ahal izatea, gutxienez uniber­tsitate bat izatea alfabetizazioa bultzatzeko… Bide horretan, bilerak egiten ari ziren eta horren ba­rruan, lehenengo aldiz Frente Polisarioko eskaerak entzuteko prest azaldu zen Maroko. Eta bilera horren bezperako gauean erasotu zituen Aaiu­neko kanpamenduak: guztia txikitu, hildakoak eragin, atxilotuak, desagertuak, biolazioak, lapurretak… ».

«Maroko ezkutatzen saiatu arren, informazioa zabaltzen ari da»
Saidek azpimarratu duenez, Maroko saiatu da orain arte bezala dena ezkutatzen eta bere bertsioa sinestarazten, baina informazioa zabal­tzen ari da, sahararrek beraien mu­gikorrekin egindako grabaketak tarteko, besteak beste. «Eta jendeak interesa du, eta herritarrek lortu dezakete Sahara­rentzako konponbide politiko justua. Politiko­en­gan sinesteari aspaldi utzi genion. Poli­tikoek beren he­rri­tarrei dieten beldurra da gure esperantza. Bakoitzaren ahotsak izugarri balio du», azpimarratu zuen. Informazio gehiagorako zen­­­bait dokumental eta bideoren berri ere eman zuten hitzaldian: Hijos de las nubes youtuben ikusgai, Yo soy una mujer saharaui, Lalia, Resistencia saharaui eta Thawra, besteak beste. Boikota egiteko ere bada bidea Maro­kok Sahara Men­debaldetik ateratzen dituen produktuetan. 411 zenbakia duten produktuak dira.

Jalil Said Saharako
historiari buruz aritu zen

- Saharar herriak muga egiten du Argelia, Mauritania eta Marokorekin.
- 1893an espainolak sartu ziren pazifikoki Saharan, merkataritzaren aitzakian. Pixkanaka soldaduak sartu eta Sahara kolonizatu. 1975 urtera arte, Estatu Espainiarreko beste probin­tzia bat gehiago izan da, 53garrena. Adineko Saharar askok NA espainiarra dute oraindik.
- 1965ean NBE (ONU) hasi zen Afrika deskolonizatzen. Espainiari esan zion alde egiteko eta erabaki zuen erreferenduma egingo zela Saharak bere etorkizuna erabakitzeko.
- 1973an Frente Polisarioa sortu zen, mugimendu politiko eta militarra saharar herriaren eskubideak defendatzeko.
- 1975ean Hassan II erregeak Martxa Berdea deiturikoa antolatu zuen, Sahara okupatzeko mendebaldetik.
Franco hil berri zen, Estatu Espai­nia­rra tran­tsizioan zegoen, eta ez zegoen Saharan sartzeko moduan. Baina hitz eman zuen babestuko zuela eta erreferenduma egingo zela.
- Madrilen bilera bat egin zen. Hi­tzartu zuten Sahara erdibitzea Maroko eta Mauritaniaren artean. Akordio hori tarteko, Estatu Espainiarrak 20 urtez Saharako baliabideak esplotatzeko aukera zuen: arrantza eta fosfato minak.
- Saharar askok desertura alde egin zuten, Argelia aldera, Tindouf-era. Bertan errefuxiatu kanpamenduak sortu zituzten. Beste asko okupatutako eremuan geratu ziren. Frente Polisarioa antolatu eta askatasun gerra hasi zen kanpotik eta barrutik.
- 1979an Mauritaniak alde egin zuen.
- Marokok lurralde osoa okupatu eta 2.800km-ko pareta eraiki zuen.
- 1991n NEBak bakerako plana sortu zuen. Komisio berezia ere bai erreferenduma egiteko Sahara Mendebaldean (MINURSO).
- Errolda egiteko urteak pasa dira eta Maroko urte guzti horietan marokoarrak sartzen aritu Sahara Mende­bal­dean. Egun, %80 kolonoak dira.
- 1999-2000 NBEk erabaki zuen bukatu zela epea. Marokok esan zuen, ez zela beraiek nahi zutena eta konponbide bakarra zela Sahararen autonomia, Marokoren barruan.