«Ezintasunen bat duten umeei esker, besteek estimatzen ez dutena estimatzen ikasten duzu»

Koxka Hernaniko ezindu fisikoen taldean biltzen zarete. Zer da zuentzat elkartea?
Ateak irekitzeko bidea da. Bakarka ate joka aritu beharrean, indarra eta babesa ematen dizkizu gauzak eskatzeko, eta el­kartearen bidez egindako es­kaerek pisu haundiagoa dute gainera.    

Koxka eta traba asko topatzen dituzue bidean. Sailean galdetuko dizkizuegu. Zein egoera dago herriko ikastetxeetan?
Faktore asko daude tartean; ikastetxearen kokalekua esate baterako. Oro har, herriko ikas­tetxeekin oso gustora gau­de; arazo gehiago ditugu ikastetxeetara iristeko bidean, eta hori ez da ikastetxeen kontua, Uda­lare­na baizik. Ikastetxe batzuetara iristea, oinez bada ere, eta aparkatzea ere, nahiz eta elbarrien txartela izan, ezinezkoa da; gainera, jendeak ez ditu errespetatzen leku horiek; «Minutu bat da» esaten digute, baina ez dira konturatzen beraientzat minutu bat dena, guretzako kristoren lana dela.
    
Zein da eraikin publikoen egoera?
Gutxi edo gehiago eraikin pu- bliko gehienetan igogailuak- eta badira. Askotan okerrenak sarrerako ateak izaten dira, haundiak eta astunak baitira, eta erdi irekita besterik ez dira egoten. Udale­txe­ko atea, kultur etxekoa, kiroldegikoa...

Zer moduz moldatzen zarete kiroldegian?
Kiroldegiak ez dauka ezer. Duela 8 hilabete instantzia bat eraman genuen kiroldegira es­kaera  mordo batekin eta oraindik ez dugu ezta erantzunik ere jaso. Ulertzen dugu gauza ba­tzuk lan haundia es­ka­tzen dutela baina beste batzuk oso oinarrizkoak dira, esate baterako, gal­detu genien ea flotagailua era­bil genezakeen umeak lasaiago ibiltzeko uretan eta oraindik ez digute erantzun ere egin. Batzuk ez gara igerilekura joaten umea be­soetan ibili be­har dugulako erabat. Begi­ra­le berezirik ere ez dago.

Eroso ibiltzen al zarete kalean?
Gauza asko daude hobetzeko mo­dukoak, eta hobetzen dira. Bat aipatuko dugu: anbulatorioan, kanpoan eskulekua jarri zuten eta askoz hobeto dago orain; gainera eskulekua ona da denentzat, baita edadeko jen­dearen­tzat  ere.
Zebrabideak ere batzuk ondo daude baina beste ba­tzuk oso gaizki. Askotan arazoa ez da zebrabidea bera baizik eta aurretik jaitsi eta gero igo behar duzun koxka; ezinduek beti laguntza behar izaten dute, ezin dira autonomoak izan.

Garraio publikoa erabiltzen al duzue?
Ufffff... Autobus urdinak de­sastre hutsa dira. Ranpak badituzte, baina ez dituzte erabiltzen: ez dakigu izorratuak dauden, edo ez dakiten konpontzen, edo ibili bai, baina ez dituzten erabiltzen.
Gorrietan berriz, normalean jaisten dute ranpa eta ez badute jaisten ere tratua beti oso ona izaten da.  

Lokalak egokituak al daude?
Batzuetan denda batera edo bestera joaten gara erosotasunarengatik, badakigulako egokituak daudela. Lokal berriek denek betetzen dute araudia eta egokituak daude baina lokal zaharrek ez. Zaharren kasuan ulertzen dugu ez dela batere erraza lokalak egokitzea. Hori bai, eraikin publikoek araudia bete beharko lukete; erakunde publikoek ezin diete eskatu besteei beraiek betetzen ez dutena.
Eraikin berrietan ere gehiexeago zaindu beharko lituzkete horrelako gauzak, esate baterako, elkarteko kide batek ezin du ia Karabeleko igogailu berria erabilli botoiak aldrebes samar geratzen zaizkiolako eta igogailura joaten denean, botoiari emango dion norbaiten zain egon behar izaten du.

Eta trenean ibiltzen al zarete?
Guk ezin dugu trenean ibili, ezin delako aulki gurpildunarekin igo eta beti laguntza eska­tzen ibili behar dugu, eta jendeak ez dizu beti laguntzen.

Eta etxera igotzeko zer moduz moldatzen zarete?
Batzuk etxez aldatu behar izan dugu semea edo alaba jaioz geroztik.

Eta gizarteari dagokionez, zer senti­tzen duzue Tontoa ematen duzu bezalakoak entzuten dituzuenean?
Zer pentsatu haundia ematen digu; baina egia da umea jaio arte ez zarela horrelako kontuetaz jabetzen.

Hitzen bat edo beste kenduko zenituzkete hiztegitik?
Bai, zalantzarik gabe, Atzeratu hitza kenduko genuke.

Baina diskurtso ofiziala erabat integratzailea da, ezta?
Bai, baina diskurtsoa eta errealitatea ez datoz bat. Ikastolan, esate baterako, ume eta guraso askoren jarrera ez da egokia; batzuetan hipokrita ere bada. Gertatu izan da umeak ikastolan jarrera bat izatea gure umeekin eta kalean bizkarra ematea. Ematen du batzuk kutsa­tzeko beldurrak daudela.
Kutsatzea baino, askotan ezjakintasuna izaten da; jendeak ez daki nola jokatu. Ez da heziketa kontua bakarrik, naturaltasuna lortu beharko litzateke, natural tratatzea ezinduak, kontziente izanda ezintasun batzuk dituztela.
Elurretan gertatu zitzaigun beste koadrila bateko ume batek ume bat ikusi eta esatea: «Mira mama, un niño tonto» eta parrez hasi. Gurasoei kargu hartu genien eta haiek ere farre egin ziguten.
Hain urrutira joan gabe, inguruko hipika batean zaldiak jarri zituzten ezintasunak dituzten umeen erreabilitaziorako eta jendea kexatu egin zen itxura txarra ematen zuela eta ken­tzeko, eta halaxe egin zuten. Ikastetxean ere komentarioak entzuten dira esanez ume hauetako batzuk besteen erritmoa  moteldu egiten dutela.

Hernani inguruko ikastetxeren bateko matrikulazio kanpainako txartelean zein baino zein ume ederragoak ageri ziren.
Badira ikastetxe selektiboak bai. Umea eramateko esaten dizute, ezin besterik esan, baina suma­tzen duzu ez daudela eroso... Selektiboak dira. Eta biderik errazena integrazioa izango li­tzateke; esate baterako, soinketan ariketa egokituak egitea denentzako balioko dutenak.

Ezer aurreratu al da?
Pixkanaka-pixkanaka baina bai, zeozer aurreratu dugu. Kirol egokitua egiten da; integrazio diskurtsoa dago... Ezintasun bat duten kasu asko daude, ASPACE gainezka dago.   Baina Ins­titu­zioek ez dute nahikoa lagun­tza ematen.

Zer esan nahi diozue jendeari?
Gauza asko; batetik, pentsatzeko pixka bat eta errespetatzeko gure umeak; bestetik, begiratuarekin min haundia egin daitekeela, eta gure umeek ezintasun fisiko bat izanagatik, berdin berdin sentitzen dutela.

Gauza onak ere izango dira?
Bai, gure umeak; guretzat munduko gauza haundiena dira. Gainera, beraiei esker, gauzak beste era batera ikusten eta estimatzen ikasten duzu; besteek baloratzen ez dituzten gauzak ikusten dituzu. Eta jakina, jende zoragarria topatzen duzu bidean, laguntzen dizuna eta saia­tzen dena umea integratzen.
Egia da ume hauekin betiko jendeaz urrundu egiten zarela, zu zeu, eta pertsona batzuk ere urrundu egiten zaizkizula, ez dakitelako nola jokatu edo, baina era berean jende berri zoragarria ezagutzen duzu. yy