Mendiriz Mendik hilabete honetan proposatutako ibilbidea Burgos, Bizkaia eta Araba artean dago: Salbada edo Gorobel mendilerroa. Altube mendatean hasten da, eta Angulo mendaterainoko bidea du. Hegoaldean, 1.000 metro inguruko altuera duen meseta lau eta zabala du. Iparraldea berriz, Urduña aldera, amildegiz josia dago.
Gu Santiagomendi edo Arando (940 metro) mendiaren eremuetan ibiliko gara. Burgos eta Araba probintzien artean banatzen den paraje honek interes haundia du natura aldetik. Burgoseko aldea esaterako, Monumentu natural gisa izendatuta dago. Bertatik zeharkatuko dugun pagadia zoragarria da.
Santiagoko iturria eta Nerbioiko ituruburua, interes puntu
Ibilbideko lehenengo interes puntua Santiagoko iturria da. Surgentzia karstiko bat da. Bertatik ateratzen den urak ibilbide motza egiten du, berehala sartzen baita hobi batetik. Nerbioi ibaiaren jatorria iturri hau dela esan ohi da. Santiagoko iturriaren inguruetan hainbat gune atsegin daude: interpretazio zentro txiki bat, mahaiak dituen atsedentokia eta X-XIgarren mendeko Lengreritz monasterioaren arrastoak.
Hurrengo puntu interesgarria, eta agian erakargarriena, Nerbioiko iturburua da. Ura iturburu batetik kanporatzen du eta arrokatik barrena, ibilbide kurioso eta labur bat egiten du, ia 300 metroko desnibela duen amildegi bertikal batetik. Delikako zirkuara erortzen da. Ur-jauzia ondo apreziatzeko aukera dago metro batzuk gorago, behatoki moduko bat baitago. Baranda batez babestuta, urak zirkuaren hondoraino egiten duen jauzia ikusteko aukera ematen du. Udaberrian edo euriteen ondoren, ur asko daramanean, ikusgarria izaten da. Bertigoa duenarentzat ez da komenigarria gerturatzea, altuera sentsazioa izugarria baita. Kontuan hartu behar da 286 metroko jauzi bertikala medio, Euskal Herriko ur-jauzirik handiena dela. Pirinio osoa kontuan hartzen bada bigarrena da. Gavarnieko ur-jauzia soilik da handiagoa.
Otso tranpak, bidean
Ur-jauzietatik gertu bi otso-tranpa edo lobera daude. Antzinan, otsoak harrapatzeko erabiltzen ziren biak. Bat berritua dago eta otsoaren ehiza azaltzen duten figura edo eskultura handi batzuk ditu. Otso-tranpa inbutu itxurako harrizko bi hesi handiz dago osatua. Estutzen dijoa eta zulo sakon batekin bukatzen da. Garai batean, artzainen zarata eta zakurren zaunkek bultzatuta, otsoak tranpa hauetara erakartzea lortzen zuten. Otsoa bertan sartzen zenean, ezin izaten zuen buelta eman eta goitik harriak botata hiltzen zuten.
Urduña ezagutzeko aukera, ibilbide bukaeran.
Ibilbidea Urduñan bukatzen dela aprobetxatuta, herria bera ezagutzeko aukera ere izango da. Herria XIIIgarren mendean eraiki zuten hiribildu gisa, Bizkaiko seigarren Jaunak, Lope Diaz de Harok, hiri gutuna eman zionean. Urduñako hiriaren alde historikoak kultur ondasun izaera du eta 1997an multzo historiko monumental izaera hartu zuen. Bizkaiko herriak kontuan izanda, Erdi Aroko arrasto gehien dituen herria da. Monumentu erlijioso eta zibil ugari aurkituko ditugu, hala nola: gotorlekua, herria inguratzen zuen harresiaren zati bat eta Santa Maria eliza.
Ibilbide osoa, ikusgarria
Egingo dugun ibilbidea deskribatze aldera, amildegiaren ertzetik egingo dugu zatietako bat, eta oso ikusgarria da. Nerbioko kalea jarraituz, Untzaga herritik irtengo gara. Ataka metaliko bat pasa eta basoa zeharkatu ondoren, eskuinera egin eta pista batekin egingo dugu topo; bidean pago handi batzuen ondotik pasako gara. Atautxi bailaratxoa ezkerrean dugula gora egin behar da, mendiaren goiko partera iritsi arte. Pista utzi eta amildegira hurbilduko gara. Aurrean Arando mendia dugu. Guk zirkuari buelta osoa eman behar diogu ertzaren inguruan dagoen bidezidorra jarraituz. Alanbre hesiarekin babestuta dagoen bidea erraz jarraitzen da. Bertzetako gailerrua izango da bidean zeharkatuko dugun aurrenekoa. Bertatik, iturburu aldera, panoramika ikusgarria dago. Bideari jarraitu eta berehala gara Nerbioiko iturburuan. Erreka gurutzatu eta beste aldera pasa behar da eta behatokira igo.
Ondoren Arando aldera egin behar da. Horretarako bi aukera ditugu. Lehenengoa: amildegiaren ertzari jarraitzea. Bigarrena: bostehun bat metro hegoaldera egin eta berrituta dagoen otso-tranpara gerturatzea. Handik mendebaldera egin eta beste kilometro eskasean Santiagoko iturrian izango gara. Hemendik igotzen da Arando mendira, eta bidean pagadi bat zeharkatu behar da. Bertan Esquina de Rubén izena duen beste behatoki bat dago eta bere alboan gailurreko gutunontzia.
Bideari jarraituz Urduña mendate aldera jaitsi behar da. PR markak jarraitu behar dira. Buelta ematen duten bi ataka pasa behar dira bidean. Mendatera ordu erdiko bidea geratzen da: pixkanaka altuera galtzen duen bidezidorra jarraitu behar da horretarako. Errepidea zeharkatu eta ertzari jarraitu behar zaio.
Segidan, Txarlazo edo Goldetxo (927 m) gailurrera iritsiko gara, ez du desnible haundirik, eta antenez josita dago. Bertan, 1904 urtean Antiguako Amabirjinaren omenez eraikitako zuhaitz formako monumentua dago. Pixka bat aurrerago, zatitxo bat jaitsi eta gero, Goldetxoko lepoa dago. Bi arroken artean dagoen pasabide bitxi bat da. Bertan hasten da Urduñara jaisteko bidea.
Bideak ez du galbiderik. Urduñako kanpo aldean dagoen La Antiguako santutegiraino jaitsi behar da. Hasieran malkartsua da, baina erraz jaisten den horietako bidea da. Jaisten hasi eta berehala Goldetxoko iturrira eramaten duen bidegurutzearekin egingo dugu topo. Arrokaren zulo batean dagoen iturria da. Aulkiak eta mahaia ditu, deskantsatu nahi duenarentzat. Jaitsiera gehiena pagadi baten barrutik egiten da. Santutegira iristerakoan, ez da askorik faltako ibilbidea bukatzeko: Urduña herrira iristea.
Datu interesgarriak
Distantzia: 18-20 Km.
Denbora: 6-7 ordu.
Desnibela: 850 m.
Gailurrik altuena: Aratz (1.443 m).
Zailtasuna: Zailtasun berezirik gabekoa.
Beharrezko materiala: mendiko material arrunta.
Mendiriz Mendik maiatzak 24ean egingo du irteera hau.