Teknologia berrien eskutik datorkigu tokiko telebisten araua.
Garai digitalean sartzen ari gara eta Estatuan telebista digitala legez arautu
dute. Eusko Jaurlaritzak, lehenago Nafarroako Gobernuak edo beste batzuek egin
duten modura, dekretu bidez zehaztuko ditu EAEn banatuko diren lizentziak
erabakitzeko irizpideak. Lehen zirriborroa jadanik ezaguna dugu.
Dekretu zirriborroan tokiko telebistetan euskararen erabilera arautzeko irizpide
nagusia ondorengoa da: Eustaten ikerketak hartuta, eremu bakoitzeko biztanle
euskaldunen portzentaiaren araberako gutxieneko kuotak ezarriko zaizkie eremuko
tokiko telebistei. Udalek zuzenean kudeatutako telebistei %50eko gutxieneko
kuota ezarriko zaie, eremuko euskaldunen portzentaia txikiagoa denean (bestelako
eragileek kudeatutakoentzat ez dago gutxienekorik). Hala ere, hirigune
handienetan udalek hartuko dituzten erabakiak ikusteko daude. Lehenengo sortu
zaigun galdera hau da: zergatik ez dira Eustateko datuetan ia-euskaldun moduan
sailkatzen diren biztanleak gutxieneko kuota ezartzeko kontuan hartzen? Eta
bigarren galdera bat ere gehituko genuke: zergatik ez zaigu euskaldunoi euskara
hutsezko kanalik legez bermatzen?
Egin ditugun eskariak (euskara hutsezko telebistentzat erreserbak eta kuotak
ezartzeko ia-euskaldunak kontuan hartzea) ez dira kapritxoak, ez dira kontu
hutsalak edo garrantzirik gabekoak. Ia-euskaldunen multzoan sartzen diren
biztanleak euskarazko telebistaren hartzaile potentzialak dira, euskarazko
komunikabideak hartzera erakarri nahi den multzoa da. Aintzat hartzeko zenbait
datu:
- Eustateko 2001eko datuen arabera, EAEko hiru hiriburuak kokatuta dauden
eskualdeetan 294.294 euskaldun eta 356.504 ia-euskaldun bizi ziren urte horretan
(bi urtetik gorako biztanleak). Hiru eskualde horietan EAEko biztanleen bi
herenak (%67,56) konzentratzen dira.
- Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordeari entzundako beste
datu bat: elebidunen bi herenak (%66,3) hirietan bizi dira, EAEko errepide sare
nagusietan lerratutako 10.000 biztanletik gorako udalerrietan.
Beraz, dekretu zirriborro honen arazoa populazio gune handienetan agerian
gelditzen da. Hirietan dauden euskaldunen kopuruak handiak izanik, euskaldunen
portzentaia txikia da (ia-euskaldunak aintzat hartuz egoera dezente aldatuko
litzateke). Euskaldun gehien bizi den eremuetan egongo dira kuotarik txikienak (Bilbon,
%16; Barakaldon, %12; Getxon, %21; Gasteizen, %15; eta Donostian, %39) eta
eskaintza gehienek minimoak bakarrik beteko dituztela aurreikusi daiteke.
Euskararen erabileraren sustapenaren ikuspegitik, herren dagoen planteamendua da
beraz. Bilbon, adibidez, euskaldun eta ia-euskaldunen kopurua gehituta, ia
155.000 lagun zeuden 2001. urtean. EAEko eskualde bakarrak gainditzen du
euskaldunen kopuru hori, baina hala ere Bilboko 155.000 euskaldunek ez dute
beste eskualde batzuetako euskaldunek edukiko dituzten aukerak izango euskarazko
tokiko telebistak izateko. Programazioaren %16 soilik izan behar da euskarazkoa,
eta oraindik ez dakigu gainera leku duina izango duen euskarazko programazio
horrek. Desproportzioak nahiko agerikoa dirudi.
Irtenbidea erraza da nire uste apalean: ia-euskaldunak aintzat hartu eta euskara
hutsezko telebistentzako erreserbak egin, euskaldun guztiok aukera berdinak izan
ditzagun. Eskubide kontua da.
Iker Martinez de Lagos
Topagunea Euskara Elkarteen Federazioa
idazkaria