Hamabosgarren mendeko baserri dotorea da Ereñotzu. Txilibita gisa ezagutzen dute askok, baserriko aitonaren omenez hartu zuen ezizena baita. Baserriak sarrera ematen dio izen bera duen auzoari. Baratza ederrak ditu inguruan, eta bertan aurkitu dugu Ignacia Oiarbide, etxekoandrea. Bizi osoa dedikatu dio baserriko laborantzari, eta pasarte guzti horiek kontatu dizkio Kronikari. Izan ere, dezente aldatu da baserriko bizitza azken hamarkadetan.
«Asto-karroarekin joaten zen amona Bretxara»
Ignacia Oiarbide txikia zenean lanik ez zen falta baserrian: azienda, baratza, eta anai-arreba txiki ugari. Izan ere, 13 senideetatik zaharrena da Ignacia. Baratza izan dute baserriko fuerteetako bat, diru iturria, eta Ignaciak ondo gogoan ditu amonaren peripeziak: «Bretxako merkatura joaten zen egunero. Eta orduan ez zegoen gaur egungo garraio modernorik. Asto-karroan eguneko generoa jarri, eta Donostiara joan-etorria egiten zuen. Traturako emakumea zen amona, Donostiako joan-etorria aprobetxatzen baitzuen arraia erosi, eta bueltan, Epele eta inguruetan saltzeko».
Autobusa, Fagollagatik
Amonari Ignaciaren amak hartu zion erreleboa, eta ordurako, autobusa ateratzen zen egunero Fagollagatik Donostiara. Hala ere, asto-karroaren laguntza beti zen ongi-etorria: «baserritik Fagollagara generoa garraiatu beharra zegoen, eta asto-karroan egiten zen». Ignaciak berehala ikasi behar izan zuen ogibidea. Amak seme-alaba ugari ekarri zituen mundura, eta hutsune hori kubritzea senide zaharrenari egokitu zitzaion: «nik joan behar izaten nuen amak ezin zuenean. Ordura arte koliflora, aza eta porrua eramaten ziren traturako. Berehala konturatu nintzen barietate gehiagoren eskaria bazegoela, eta ahal zen guztia eramaten hasi nintzen: porrua, azelga, aza, letxua, tipulina, erremolatxa... Alegia, garaian garaikoa».
«Amona asto-karroan joaten zen Bretxako merkaturaino, barazki tratura»
Urteen poderioz aldaketa asko izan ditu Bretxako merkatuak. Baserritarrak hasierako merkatu zaharretik ateratzea izan zen aurrenekoa, eta Ignaciak postua uztea erabaki zuen: «kanpora atera gintuzten, eta uztea erabaki genuen. 60garren hamarkada hasiera zen hura».
Tratuan, gaur egun ere
Bretxan postua ez izateak ez du Txilibitakoen ogibidean eragin. Etxean jasotako barazkiak Bretxara eramaten jarraitu zuen Ignaciak: «astearte eta ostiraletan eramaten hasi ginen, bertako rekaderei. Eta orain ere, bi egun horietan bidaltzen ditugu. Goizeko 06:00etan Garayarreko autobusean bidaltzen diet generoa Bretxan postua duten bi baserritarri. Baratxuri freskoa, rabanitoak eta berroak dira, batez ere, orain bidaltzen dizkietenak. Berroak adibidiez, estimazio asko dute, Portuko batek eta guk bakarrik eramaten baititugu».
Udaberrirako prest
Udaberria gainean da, eta uzta berrian du orain burua, Ignaciak: «negua oso txarra dijoa, euri asko egin du eta dagoeneko hasia behar nuen landatzen. Tipula lehengo astean jarri nuen, eta ilarra ere ereinda behar nuen... Danetatik pixka bat egiten saiatzen gara, baina eguraldiak lagundu egin behar du horretarako. Giroa jarri zain nago».
«Bertako produktuak estimazio haundia du»
Bretxako salmentek bera egin omen dute azken hamarkadetan, erosketa joerak aldatu direla eta. Belaunaldi berriek ordea, garai bateko joera horri heldu nahi diotela dirudi, eta horrek poza ematen duela dio Ignaciak. Bertako produktuak estimazio haundia duela dio: «salmentek ez dute zerikusirik garai batean izaten zirenekin. Hala ere, badirudi, bertakoari dioten estimazioa indarra hartzen ari dela. Gazte jendea gerturatzen ari da berriz ere merkatuetara, eta salgai dagoen barazki hori nongoa den galdetzen dute. Bertakoa izatea nahi dute, eta hori notizi ona da».
«Barazkia bertakoa izatea nahi du jendeak merkatura joaten denean».
Baratzak, geroz eta gehiago
Eta joera horrekin jarraituz, geroz eta gehiago dira baratza koxkor bat izatera animatzen direnak: «notizi ona da hori. Nik beti maitatu izan dut baserriko lana, ederra iruditu izan zait. Poza ematen dit gazteak baratza egitera animatzen direla ikusteak. Halako berriak beti dira onak».
Oiloak, egungo azienda bakarra
Baratzaz aparte, azienda ere izan da Txilibitako diru iturria urte luzez. Ganadua eta txerriak kendu zituztela badira makina bat urte, baina oiloek beti izan dute lekua. 20 bat oilo ditu egun kanpo librean, eta beste batzuk kaioletan. Arrautzak etxerako eta traturako izaten ditu Ignaciak, hauek ere, oso estimatuak.