Ukranian jaio zen Igor Primatxenko, Ivankiv herrian, baina neurri batean, hernaniarra ere bada. Aurtengoa, zortzigarren uda du gure artean, Txomin Balerdi eta Ione Ugalderen etxean. Honezkero, herrian «oso integratuta» dago: euskaraz bikain egiten du, lagun-koadrila zain izaten du...
Ukraniako beste haur eta gazte asko bezala, Txernobylen gertatutako hondamendi nuklearrak ekarri zuen Hernanira. Orain 28 urte, hiri ukraniarrean, zentral nuklearreko erreaktore batek su hartu zuen, eta historiako istripu larrienetakoa eragin zuen.
Udan, «bereziki arriskutsua»
Istripu hark, oraindik ere eragin kaltegarriak ditu inguruan bizi diren herritarrentzat. Gainera, erradioaktibitatea bereziki arriskutsua da udan, «beroarekin gehiago» baitago, Primatxenkok azaldu duenez.
Horregatik, zenbait elkarte sortu ziren, laguntzeko. Helburua: inguruko haur gehienak handik ateratzea, udako hilabeteetan. Asko etortzen dira Euskal Herrira, eta beste asko, Sevillara, Madrilera, Bartzelonara... «Irlandan eta Alemanian ere hartzen dituzte batzuk».
«Txernobyletik gertu bizi zirenek, etxea utzi beharra zeukaten, baina nora joan ez zekitela geratu eta bueltatu egin ziren, arriskua egonda ere»
«Familia asko nora joan ez zekitela geratu ziren»
Istripua gertatu zenean, hiru perimetro markatu ziren: aurrenekoa, istripuaren gunetik 10 kilometroko distantzara. Arrisku haundiko gunea zen, eta ez zegoen bertan bizitzerik. Bigarren perimetroa 20 kilometrora bitartekoa zen, eta eremu horretakoek ere, etxea utzi beharra zeukaten: «baina nora joan ez zekitela geratu ziren familia horiek, eta azkenean, arriskua egonda ere, itzultzen utzi zieten», kontatzen du Txomin Balerdik.
Urte guzti hauetan, baina, kalteak asko gutxitu dira: «egoera askoz hobeto dago», dio Primatxenkok, «eta 10 kilometrora ere, jendea bizi da gaur egun».
«Bizimodu normala egiten dugu»
Txernobyletik 50 kilometrora dago Ivankiv, hirugarren perimetroan. Bertan ere, hondamendiak eragin nabarmena izan zuen herritarren osasunean; ez, ordea, eguneroko bizitzan: «bizimodu normala egiten dugu, beste edozein tokitan bezala».
Airetik jaso dezaketen erradioaktibitatea baino, beste bat da haien kalte nagusia: «janaria da gure arrisku haundiena; ez dakigu nondik datorren, eta zein erradioaktibitate-maila duen».
Hemen osasuntsu jan, «indarberritzeko»
Horregatik, Ivankiveko Doviria gizarte etxea lanean jarri zen, haurrak ateratzeko. Chernobilen Lagunak elkartearekin ari da elkarlanean, eta horri esker etorri da Primatxenko.
Hernanin, «osasuntsuago» jaten du, eta horrek laguntzen dio «indarberritzen eta hartutako kutsadura kentzen».
7 urterekin egin zuen uda bertan, aurrenekoz. «Gogorra» izan zen, hasieran, familiatik urruntzea, baina berehala egokitu zen, eta ziztu-bizian ikasi zuen euskaraz.
Orduan udalekuetan egindako lagunekin dabil oraindik: «igerilekuetan ematen dugu arratsaldea, edo lokalean pelikulak ikusten». Kirola ere gustoko du, futbola eta esku pelota bereziki, baina gehien atsegin duena hondartza da: «ikaragarri gustatzen zait, eta Ukranian oso urruti daukat».
Azken urtea Hernanin?
17 urterekin, azken urtea du Primatxenkok Hernanin, programarekin etorrita. «Monitore bezela etor liteke, kurtsoa eginez gero, beste haur ukraniarrei laguntzeko; baina hori bere esku dago», azaldu du Balerdik. Momentuz, unibertsitatean hasiko da Kieven, Zuzenbide ikasketak egiteko: «abokatua izan nahi dut, gustatzen zait justiziaren mundua».