Zurea omen da herriko janari dendarik zaharrena.
Bai, momentu honetan zabalik dagoen zaharrena da. 32 urte beteko dira zabaldu nuela. Jaiotzez Amarakoa naiz eta 1982ko apirilean ezkondu nintzen Astigarragara. Urte bereko abuztuan ireki nuen denda. Janari denden artean da zaharrena, tabernak bai baitaude zaharragoak eta Mar Villa mertzeria ere zaharragoa da, besteak beste. Nik denda hartu eta geroxeago ireki zuen Mamenek.
Biok Coviran denda daukazue. Nolatan funtzionatzen duzu kooperatiba honen barruan?
Denda hau nik hartu aurretik ere janari denda zen. Ni laugarren jabea naiz, eta ni hasi nintzenean, SECUC kooperatibaren barruan zegoen. SECUC (Servicio Especial de Compra de Ultramarinos y Comestibles) Donostian sortu zen, 1955 urtean. Janari denden kooperatiba bat izan zen, eta denda horien erosketak modu bateratuan egiteko eta prezio merkeagoak lortzeko asmoz sortu zen. Kooperatiba, Gipuzkoa osora zabaldu eta ehundaka denda bildu zituen. Ergobian ireki zen egoitza bat. Garai batean, bertako eta inguruko askok egiten zuten bertan lan. 2002 urtean, Coviran kooperatibaren barruan sartu zen SECUC. Coviran Granadan sortu zen eta Andaluziatik, estatu osoan zabaltzen joan da.
Asko aldatu al da urte hauetan Astigarragako komertzioa? Denda asko itxi al dira?
Nik ireki nuenean, horrelako antzeko 5 denda zeuden Astigarragan, eta beste bat Ergobian. Hala ere, ni nagoenetik, Astigarragan ez da inoiz denda pila izan. SECUCen idazkari eta diruzain lanetan ere aritu nintzen eta merkatuaren ikerketa egin nuen bere garaian. Ikerketa haren arabera, Astigarragan, %20 bakarrik saltzen zen. Azkenean, denda batzuk itxi eta beste batzuk ireki dira. Tankeran ibili gara beti, baina kontuan hartu behar da proportzioan orain askoz jende gehiago bizi garela herrian.
Jendeak Donostiara joateko ohitura du erostera?
Lehen ere bazegoen ohitura Donostiara joateko. Hasierako urteetan, harrituta geratzen nintzen. Jendea ikusten nuen dotore-dotore jantzita, eta nora zijoazen galdetuta, halaxe erantzuten zuten, erderaz: «A San Sebastián». Hernanira joateko ohitura ere izan da beti. Ostegun arratsaldetan Astigarraga hutsa geratzen zen, denak Hernaniko ferira joaten zirelako.
Baina asko aldatu dira erosteko ohiturak, herri guztietan, orokorrean. Denetik dago, baina jendeak gutxiago erosten du orain denda txikietan.
Eta zure dendan, ze aldaketa nabaritu duzu?
Produktuetan, asko. Gauza desberdinak saltzen dira orain. Ordutegia ere aldatu da. Lehen goizean goiz irekitzen nuen, erosketak goiz egiten zirelako, izan ere, produktu batzuk bukatzeko arriskua izaten zen. Orain edozein ordutan joanda ere, ez da arazo hori izaten.
Horrez gain, hemen beti kostatu izan da bertako baserritarren produktuak saltzea. Izan ere, lehen denek zuten baratza eta ez zuten erosi beharrik. Orain hori ere aldatzen ari da, baratzarako ia lurrik ez baitago.
Hainbeste urtetan denda martxan mantentzeko, sekreturen bat izango duzu.
Denda txikiak modernizatzen edo eguneratzen ez bagara, pikutara goaz. Ni horretan saiatzen naiz; bide berriak irekitzen. Orain, produktu ekologikoen alde egin dut apustua. Bertako produktuak eta ekologikoak saltzen ditut, Lizardi baserrikoak, besteak beste.
Larunbat goizetan egiten dut produktu eskaera. Aurretik, baserritarrekin hitz egiten dut eta ondoren, hemen ez dagoena, kooperatiban eskatzen dut. Eta Astigarragakoak edo ekologikoak direnean, jarri egiten dut.
Orain, festen bueltan, mugimendu gehiago al dago?
Lehen festetan mugimendu asko nabaritzen zen herriko denda txikietan. Jendeak ohitura zuen familia artean bazkari edo afariak egiteko eta gauza bereziagoak erosteko. Saiatzen nintzen gauza bereziagoak ekartzen, baina orain jendea gehiago ateratzen da, ez dira hainbeste otordu egiten etxean.