IZOKIAREN egoerari buruzko dokumental bat ari da egiten BCO produktora
frantziarra. FR3 kateak ibaiei buruzko dokumentalak botatzen ditu eta Urdazuri,
Bidasoa eta Urumeako izokiari buruzko dokumentala ari dira prestatzen orain.
Urumeako dokumental zatia egiteko Moztu filmak produktorarekin jarri da
harremanetan BCO, eta lau kidetatik bi hernaniarrak dituen produktora jo eta su
ari da materiala biltzen, grabazioak hasi aurretik.
Izokiaren galera
Bidasoan ez bezala, Urumea ibaian galdu egin zen izokia, 40garren hamarkada
inguruan edo. Benetako arrazoia zein den jakitea ez da erraza Moztuko kideek
Kronikari esan diotenez baina arrantzarako dinamita erabili izana da
arrazoietako bat. Hala ere izokiari kalterik gehien egin diotenak presa
hidroelektrikoak eta papelerak dira kide hauen hitzetan: ´presak egiten hasi
zirenean ez zen kontuan hartzen izokiak arrautzak errutera igotzeko ranpak behar
zituenik. Bestalde, papelerek botatzen zuten zikinkeriaren adibideak badaude,
Urumea errioa Donostian aparrez gainezka datorren argazki bat adibidez`. Gerora,
70garren hamarkadan, egin zen kolektorea, baina, dirudienez kutsadurak kezkatuta
baino gehiago Donostiako turismoarentzat errio zikinak ematen zuen itxura
txarragatik. Horrek asko garbitu du Urumea eta 90garren hamarkadan hasi ziren
izokia repoblatzen Urumean eta gaur egun ere izoki asko askatzen du Diputazioak.
Argazki zaharren bila
Moztuko kideak ari dira materiala biltzen baina dirudienez ez da xamurra
80garren hamarkada aurreko argazkiak bilatzen. Presa eta industriari buruzko
argazkiak behar dituzte edo horrekin harremana duten argazkiak: ibaiaren
kutsadura dela... material biltze horretan herritarren laguntza eskatu dute
Moztuko kideek: papelera edo presekin zerikusia duten argazki edo irudiak
dituenak deitu lezake Moztura edo internet bidez harremanetan jarri. Telefonoa
943 224868 (astelehenetik ostiralera 09:00etatik 18:00etara) eta e-maila:
www.info@moztu.net.
DOKUMENTALAREN SINOPSIA
Izoki atlantiarra (Zientif.: Salmo Salar) ikusten da urean dabilela garai batean
bezala. Gero dokumentaleko hiru ibaiak ikusiko dira gaur egun nola dauden:
Urumea, Bidasoa eta Urdazuri. Izoki atlantiarra ia galdu zen Euskal Herrian eta
hiru ibaien historia esplikatzen da. Urumean erabat galtzera iritsi zen,
Bidasoan asko gutxitu zen baina ez zen galdu eta Urdazurin, galdu erabat galdu
zen baina lortu dute berriz lehengo egoerara itzultzea, ugalketa sistemen bidez.
Andres Urzelaietak kontatzen du nola 1940 urterarte 10 kiloko izokiak harrapatu
zitezkeen Bidasoan eta beraiek nola ikusi zuten izokia bakantzen. Jacques
Dumasek izokia nola ugaltzen den esplikatuko du eta uraren kalitateak nola
eragiten dion organismoan. Iñigo Mendiolak gogoratuko du 80 hamarkadan uraren
kalitateak onera egin zuela fabrika batzuk itxi eta kolektoreak jartzeagatik.