Mendiriz mendi Gaur zortzi izango da Mendiriz Mendiren hurrengo irteera. Oraingo honetan, Comete Sareaen ibilbidea egingo dute, Askatasunaren bidea deiturikoa. Bide honek, Ipar Euskal Herrian du abiapuntua; Urruñan. Helmuga, berriz, Hego Euskal Herrian; Oiartzunen.
Soldadu aliatuei etxera itzultzen laguntzeko sarea
Comete Sarea frantses-belgikar organizazio bat izan zen. 1940an sortu zen Bruselan, naziengandik ihesi zebiltzan soldadu eta pilotu aliatuei alde egiten laguntzeko.
Sare honek, soldadu horiei Ingalaterrara bueltatzen lagundu zien. Soldadu aliatuak etxeratzeko geratzen zen bide bakarra Gibraltarrekoa zen. Horretarako, Frantzia osoa eta ondoren Espainiako muga zeharkatu behar ziren. Bide desberdinak aztertu ondoren Euskal Herria aukeratu zuten. Alde batetik, Belgikako muga eta Frantzia zeharkatu ondoren, bideak ez zuelako oztopo handirik. Bestetik, Hego Euskal Herrian kontrabandotik bizi zen antifaxista ugari zegoelako eta hauek muga oso ongi ezagutzen zutelako.
Euskaldunen laguntza
Erresistentzi Franko-Belgikarra eta euskal kontrabandistak harremanetan jarri ziren. Lehenengo aldiz, 1941 urteko uztailaren 15ean zeharkatu zuten muga. 11 iheslari pasa zituzten, baina arazo larri batekin egin zuten topo. Mugako alde honetan Guardia Zibilak berehala atxilotzen zituzten soldaduak.
Arazo hori gainditzeko Comete sareko kideak Donostian bizi zen Bernardo Aracamarekin harremanetan jarri ziren. Bernardo gudaria izandakoa zen. Iheslariak Donostian jaso eta Britainiako edo Belgikako kontsulatuaren eskuetan uzten zituen.
Bernardo Aracama eta Hernaniko Tomas Anabitarte mugalariaren eskutik, Comete sareak mugalari berri bat ezagutu zuen: Hernaniko Florentino Goikoetxea. Gerra zibilean Ipar Euskal Herrian errefuxiatu zen eta kontrabandoan ibiltzen zenez, ongi ezagutzen zituen inguruko mendiak.
1943tik, egoera okertu
1942 urtean, organizazioa sendotu eta handitzen joan zen Ipar Euskal Herrian. 1943a, berriz, oso urte gogorra izan zen. Urtarrilean Gestapok Ipar Euskal Herriko kolaboratzaile ia talde osoa atxilotu zuen. Ekainean Pariseko taldea atxilotu eta desegin zuen. Azkenik, azaroan, Espainiako poliziak Aracama familia osoa eta Oiartzungo talde buruak atxilotu zituen.
Hala ere, taldeak berean jarraitu zuen aliatuek Normandiako lehorreratzea burutu arte, 1944 ko ekainaren hasieran. Urduri jarri ziren alemanak eta mugako mendiak patruilatzen hasi ziren. Ekainak 26an, Florentinok patruila aleman batekin topo egin zuen, mendian, Ziburura zihoala. Patruilak tirokatu eta zauritu egin zuen. Baionako ospitalera eraman zuten. Comete Sareko kideek Florentino askatzea lortu zuten eta Miarritzen gordeta mantendu zuten Frantziak askatasuna lortu zuen arte. Ekintza horrek erakusten du Florentinok erresistentziarako zuen garrantzia.
Comete sareak ia 800 soldadu edo pilotu pasa zituen Hego Euskal Herrira. Bere ibilbide osoan 1.700 agente edo laguntzaile izan zituen. Horietatik 700 inguru atxilotuak izan ziren eta beste 200 inguru fusilatuta edo deportazioan hil ziren. Sare horren barruan lau hernaniar aritu ziren lanean, ezagutzen denez: Florentino Goikoetxea, Tomas Anabitarte, Juan Manuel Larburu eta Martin Errazkin.
Ihes bidea
Belgikar muga zeharkatu ondoren, pilotuak Parisera eramaten zituzten. Han Ipar Euskal Herrira zihoan lehenengo trena hartzen zuten. Baiona edo Donibane Lohitzunen jaitsi eta Ziburura joaten ziren Katalin Agirreren etxera. Gauez, Urruña eta Biriatuko mendietarantz abiatzen ziren. Bidegain-berri baserrian atsedena hartzen zuten. Bertan, Frantxia Usandizaga alargunarekin, Hernaniko Juan Larburu bizi zen, eta Bidasoa zeharkatzeko prestatzen ziren.
Florentinok gidatuta, Kalbario mendia utzi eta Xoldokogainara iristen ziren. Bertatik, erreka bati jarraituz Bidasoa ertzera jaisten ziren. Ibaia isil-isilik banan bana zeharkatzen zuten. Guardia Zibilaren mugimenduak ondo aztertuta, errepidea zeharkatzen zuten eta Aiako Harri aldera abiatzen ziren. Oiartzun aldera jaisten ziren, Ergoien auzora, eta han Sarobe baserrian atsedena hartzen zuten. Ondoren, Altzibar auzoan, Arbide eta Garayar familiek hartzen zituzten. Hauek Errenteriara jaisten zituzten eta bertatik, tranbia hartuta, Donostiara hurbiltzen ziren. Aracama familiakoek hartzen zituzten eta Madrilgo enbaxadatik bidalitako kotxe batek, Gibraltarreraino eramaten zituen.
IBILBIDEAREN DESKRIBAPENA:
Autobusak "Bidegain berri" baserri alboan utziko gaitu. Hemendik asfaltatutako errepidetxo batetik egin behar da gora. Apur bat aurrerago bidea utzi eta zelaietatik gora egin behar da. Aldapak Kalbario mendiko baselizan utziko gaitu. Hortik Xoldokogaina aldera egin behar da. Gailurra zanpatu ondoren Pitara lepo aldera jaitsiko gara. Hemen, pista batetik, Bidasoa aldera jaitsiko gara eta ibaia zeharkatuko dugu. Ondoren gora, Aiako Harri aldera, egin behar da. Hasi eta berehala dorre bat dugu, aurrerago beste bigarren batekin egingo dugu topo. Igotzen jarraitu eta Pagogaina lepora iritsiko gara. Bertan elur-etxe baten arrastoak daude. Aiako Harria beti aurrean dugula ia altuera galdu gabe Irun eta Oiartzun elkartzen dituen errepidera irtengo gara. Ingelesaren gazteluaren arrastoen albotik pasa ondoren Aiako Harriko Pikoketa lepora hurbilduko gara. Bertatik Ergoien auzora jaitsiko gara. Ibilbide "Sarobe berri" baserrian amaituko dugu.
Oharra: Ibaia oinez zeharkatuko da baldin eta uraren maila egokia bada. Hori horrela ez balitz Biriatura jaitsiko gara eta autobusez hurbilduko gara bideak jarraitzen duen tokira.
Datu interesgarriak
l Distantzia: 28 Km.
l Denbora: 6-7 ordu.
l Desnibela 900 m gorantz eta gauza bera beherantz.
l Gailurrik altuena: Xoldoko gaina (486 m).
l Zailtasuna: Zailtasun berezirik gabekoa. Ibaia hanka-hutsik ez zeharkatzeko, txankleta batzuk eta busti daitezkeen oinetako batzuk eramatea komeni da.
l Beharrezko materiala: mendiko material arrunta.
l Mendiriz Mendik urriaren 12an egingo du irteera.