«Aurreneko urteetan trontzadora hartu eta gauez biltzen genuen egurra, ezkutuan»

Aizkora saioa edo desafioa oso errotuta dagoen ekintza da Martindegiko festetan; izan ere, 1965ean egin zen lehenengoa. Urte guzti haue­tan, formula desber­dinak erabili dituzte eta desafio desberdinak izan dira. Bi urtetan, gainera, aizkora saiorik ez zen izan. Baina gehien bat, bat biren aurkako formula erabili izan dute eta azken urtee­tan ere halaxe izaten ja­rraitzen du. Euskal festa­ren barruan antolatzen dute eta aurten igandean izango da, San Fermin egunez.

Hasierako urteetan, formula desberdinak
Auzoko festetan giro pixka bat jartzeko asmoz, Oraingo gazteak izeneko koadrila sor­tu zuten Martindegiko hain­bat gaztek eta aizkora saioa antolatu zuten 1965e­an. Urte hartan, Antton Irazusta `Polipaso´ bakarrik aritu zen Pedro Etxeberria eta Antton `Ahuntxa´ren kontra.
Hurrengo urtean, 1966an, Oraingo gazteak koadrilako bi kide animatu ziren: Juan Miguel Goikoe­txea eta Iñaki Tolosa.
Hori horrela, hurrengo urtean auzoen arteko saioa antolatzea okurritu zitzaien koadrilako kideei. Eta Mar­tin­degi eta Ereñotzuren arte­ko aizkora desafioa egin zen. Ereñotzutik Tomas Solano Pikoaga etxeberri­koa eta Mariano Oiartzabal Izenede­rrekoa aritu ziren; eta Mar­tindegitik, Iñaki To­lo­sa eta Esteban Goikoe­txea `Rufo´. Martindegik irabazi zuen.
1968an, berriz, Martute­ne­ren aurka egin zen desa­fioa. Baina oraingo honetan, mixtoa. Aizkoran eta korri­ka neurtu ziren. Martu­tene­tik, Alberto aritu zen aizko­ran eta Eizagirre korrika. Martindegitik, be­rriz, Iñaki Tolosa aritu zen aizkolari lane­tan eta Asintxio Barre­n­etxea korrika. Martutenek irabazi zuen eta Martute­neko festetan errebantxa jokatu zuten. Han ere Mar­tin­degiko bikoteak gal­du egin zuen. «Pena izan zen, kolpe bakarragatik galdu genuen», gogoratzen du Tolosak.
Hurrengo bi urteetan, ez zen aizkora saiorik izan; korrika bakarrik neurtu ziren. 1969an Martindegiko Asintxio Barrenetxea eta Kandido Goikoetxea, Miguel Aldaz korrikalariaren kon-tra aritu ziren. 1970ean, Martindegiko bikote bera `Txikito de Arruizen´ aurka neurtu zen. «Korrikalari hark nahi zuena egiten zuen», gogoratzen du Tolosak.

Azken 42 urteetan, puntako aizkolari bat, bi gazteren aurka
1971tik aurrera, punta-puntako aizkolariak ekar­tzen hasi ziren Martindegin, diru pixka bat lortu zutela-eta. «Urte hartatik aurrera, beti, aurreneko filan dabilen aizkolari bat ekartzen dugu eta haren aurka bi gazte aritzen dira. Urte guzti hauetan Martindegitik pasa dira: Arrozpide, Mindegia, Larretxea, Nazabal, Ola­sa­gasti, Etxebeste...». Eta gazteen artean, bikote bezala, auzotar bat ere aritu izan da askotan: Larra.

Kostu gabeko festak
«Oraingo gazteak koadrila sortu genuen festak anto­latzeko, baina dirurik ez genuen eta gure artean antolatzen genituen ekin­tzak, aizkora desafioak eta horrelakoak. Denborarekin diru pixka bat lortzen joan ginen eta aizkolari onak ekartzen hasi ginen. Dena dela, nik uste lehengora bueltatzen hasi behar du­gula. Kostu gabeko ekin­tzak antolatzen hasi behar dugu pixkanaka. Bertako auzota­rren artean ere giro ederra jarri daiteke eta oraingo gazteak horretara zuzendu behar ditugu», azpimarratu du Tolosak.

Boxeoa ere bai
Aizkora eta korrika saioez gain, beste hainbat ekintza ere antolatu izan dituzte Oraingo gazteak koadrilako­ek: boxeoa, esaterako. Asti­garragako Angelito `El tigre de Astigarraga´ eta Martin­degiko Josetxo aritu izan ziren behin baino gehiago­tan elkarren aurka. «Broma moduan izaten zen, ezer serioa, baina giro ederra jartzen zuten gauean», dio Tolosak.
Horrez gain, azken 12 urteetan zaldi dema antola­tu izan dute eta harrijaso­tzaile eta bertsolariak ere izaten dira.

Egurra lortzekokomeriak
Hasierako urteetan, festak eta ekintzak antolatzeko dirurik ez zutenez, aizkora saiorako egurra lortzeko komeriak izaten zituzten, eta `gaixtakeriak´ ere egin behar izaten omen zituzten: «Orain ETB dagoen lekuan, Granja Miramon zegoen lehen. Militarrena zen eta soldaduska egiten zen ber­tan. Juan Miguel Goikoe­txea han zegoen soldaduska egi­ten eta okurritu zitzaion handik egurra ateratzeko aukera izango zela gauez. 1966ko saiora­ko halaxe lortu genuen egurra».
Eta hurrengo urteetan, herri mendietara joaten ha­si ziren. «Orduan ere gauez, trontzadora hartuta. Gaine­ra, Epelerrekara joaten gi­nen eta han polborina zegoenez, Guardia Zibilak ibiltzen ziren. Halaxe azal­du zitzaizkigun aurreneko aldian, «¡Alto, la Guardia Civil!» esanez. Guk gure esplikazioa eman genien, festak antolatu nahi geni­tuela eta egurra lortzeko dirurik ez genuela esanez, eta utzi egin ziguten egurra eramaten. Hurrengo urtee­tan ere antzera ibili ginen, Guardia Zibila beti atzetik genuela. Modu horretan ezin genuela jarraitu era­baki genuen eta Udalari eskatu genion egurra hartzeko baimena».
Handik aurrera, Anttonio Aranburu orduko basozai-nak izenda­tzen zuen zuhai­tza eta hura hartzen zuten. Dena dela, modu horretan egiteak ere bazituen bere zailtasunak eta azkenean Udalari eskatu zioten berak ema­teko egurra. «Azken urteetan horrela funtziona­tu izan dugu. Beraz orain, Udalak ematen digu diru pixka bat eta baita egurra ere», azaldu du Tolosak.

Egurra prestatu, aizkoran aritu eta lagundu
Udalaren laguntzarekin zama asko erraztu zaien arren, egurra prestatzeak badu bere lana eta ondo  baino hobeto ezagutzen du hori Iñaki Tolosak. Urte guzti hauetan beti aritu izan da zeregin horretan, baina bakarrik ez dela aritzen eta laguntzaile onak ere badi­tuela aitortu dio Kronikari.
Aizkoran be­rriz, hasiera­ko 4 bat urtetan aterata­koa da, Martindegiko festetan;  eta azken urteetan, Mar­tindegira joaten diren aizkolari nagusien lagun­tzaile gisa aritzen da.

Egurraren garrantzia
Saio polita egiteko, egurrak bere garrantzia baduela azaldu du Tolosak. «Aurre­neko urteetan, platano bel­txa erabili genuen. Udalak ematen digunetik, berriz, pinua erabiltzen dugu. Zu­ze­na eta erreka bazterrekoa izaten ahalegintzen gara; xamurra».
Tamainari dagokionean, kana erdikoak eta 60 ontza­ko tamaina artekoak izaten dira, orokorrean. «Bakoitzak 9 egur izaten ditu, norma­lean. Batzuetan gutxiago, egurraren tamainaren ara­be­rakoa izaten baita. Baina saio polita izateko, 20 minutuko lana izan behar du, gutxi gorabehera, eta horrela kalkulatzen dugu. Tarte horretan saltsa sortzen da, baina hortik aurrera, aizkolari gazteen eta punta-puntakoen arte­an alde haundia nabaritzen da. Saioa motza bada, hobe izaten da festarako», argitu du Tolosak. n