Auzo txikitik, langile auzora, bi urteren buruan

Victor Hugo kalea, Mada­le­na, Lizarraga, Larramendi, Oin­­di... gaur egun Lizeaga auzoa osatzen duten kaleak dira. Etxeak ere ugari aurkitu ditzakegu bertan; baita hiru parke, ikastola... Baina Lizeaga auzoa, 60garren hamarkadara arte, udaletxe atzeko etxe gutxi ba­tzuk, baratzek, sagastiek, ar­ta­soroek eta erreka txiki batek osatzen zuten. Hain zuzen, 50 urte betetzen dira hilabete honetan, Lizeagako lehenengo etxebizitza blokeko giltzak banatu zirela. Bloke hori, egungo Victor Hugo 3, 5 eta 7 eta Larramendi 19 eta 21 portalek osatzen zuten. Hurrengo bi urtetan gainerako blokeak egin ziren. Eraikuntza enpresa Ijur­ko izan zen. Orduan, Lizarraga deitzen zitzaion parte horri eta baita Katanga ere.

Lehendik Hernanin bizi ziren herritarrak, gipuzkoarrak eta ingurukoak joan ziren auzo berrira bizitzera, baina batez ere, Espainia probintziatatik. Orbegozo, Zikuñaga, Per­fi­les de Hernani, Prodesa, Iber­duero, Elecnor, Telefonica... eta beste hainbat enpresetara lanera etorri ziren. Segidako urteetan, beste auzo batzuk ere sortu ziren. Hori horrela, 1960an Hernani 12.591 biztanle izatetik 1970ean 23.481 biztanle izatera pasa zen. 

Lizeagako etxeetan, familia bat baino gehiago elkarrekin bizi zirela gogoratzen dute auzotarrek. Pisuak ordaintzeko zailtasunak zituzten batzuk eta gelak alokairuan ere jar­tzen omen zituzten. Orduan 90.000 pezeta inguru balio zuten pisu horiek. Soldatak ere bajuagoak ziren, baina or­duan lana bazegoela eta or­du­ak sartzea izaten zen erremedioa.

Etxeak egin arren, kaleak as­fal­tatu gabe eta argirik gabe egon ziren urteetan. Enpresak etxeak egin zituen, baina asfaltatu gabe eta espaloirik gabe utzi omen zuen auzoa. Arazoak izan ziren horrekin eta azkenean auzotarrek ordaindu zutela diote batzuk. Gaine­ra, kaleak egokitu gabe egoteak arazoak sortu zizkien negozioa jarri nahi izan zuten batzuei.

Auzo berriarekin, dendak ere ire­ki ziren. Lehenengo denda, Periko Arregik ireki zuen. Han­­dik aurrera jarri zituzten: Bo­de­ga Riojana, Bar Jose, Bar Lu­cas, Bar Hernandez, Angel Ruizen denda, Juanjo Lujan­bio­ren drogeria, hiru harategi: Arrospide, Murua eta Justo, bi arrandegi, arropa dendak, es­tan­­koa, pasteleria, kioskoa... Etxe-azpi guztiak dendaz beteta zeudela nabarmentzen dute auzotarrek. Mugimendu haun­­dia omen zegoen. Orain berriz, hilda, triste ikusten dute auzoa. Jubi­lazioek, herio­tzek eta negozioarekin jarrai­tzeko inor ez egoteak dendak ixtea ekarri zuela diote eta ondorengo krisiak ere ez duela batere lagundu.

Larretxeatarren sendiak 105 urte inguru daramazki Lizea­gan bizitzen eta ondo baino hobeto ezagutzen dute auzoaren historia. Tere, Mertxe eta Maria Antonia ahizpek azaldu diote Kronikari garai batean udaletxe atzeko etxeak bakarrik zeudela Lizeaga auzoan. «17 bat familia ginen eta Lizea­ga kalea bakarrik zegoen. Pi­piritta eta goiatarren etxea zi­ren hurrengoak. Gainontze­an, baratzak, sagastiak eta ar­ta­soroak ziren. Bide bat ere ba­zegoen Portura jaisteko. Erre­ka txiki bat ere pasatzen zen…».

Auzoaren izena, Lizeaga-Dolhagaray senditik datorrela azaldu dute: «Ignacio Lizeaga liberala zen eta gerra garaian besoa galdu zuen granada batek jota. Bere omenez jarri zioten izena. Lehen auzo honek El Hu­milla­dero izena zuen. Portalez kanpo ere deitzen zitzaion».

Lizeagatarrak dirudunak zi­­ren, Hernaniko lur askoren jabeak, eta hainbat etxe ere ba­zituzten Donostian. 

Larretxeatarren aitonak lizeagatarrentzat egin zuen lan, besteak beste, eta harreman haundia izan zuten eurekin. «Haien alabei guk beti deitu izan diegu señoritak, baina egia esan tratua oso gertukoa genuen. Ondoan bizi ginen eta beraien etxera aterik jo gabe sartzen ginen; eta beraiek gurera ere bai», diote Larretxea ahizpek. 

Lizeaga-Dolhagaray senar-emazteek hiru alaba izan zituzten: Maria, Candida eta Lucina. Azken hori Romero-Erizerekin ezkondu zen. Ro­meroren ama hernaniarra zen. Senar-emazteak errepidearen beste aldean bizi ziren. Ez zuten seme-alabarik izan. Ro­mero oso kapritxosoa zela go­goratzen dute: «Mueble fabrika jarri zuen, Muebles San Jorge. Oso ezaguna izan zen».

Lizeagatarren lurrak Villa San Antonio pareraino eta gaur egun Lizarraga kalea den lekuraino iristen ziren. La­rra­mendi kalea ez zen existitzen eta gaur egungo Larra­mendi 11ko etxebizitzak dauden tartean, baratzak zituzten. Uda­le­txe alderago, be­rriz, lorategia. Eta Lizeagako zubi azpian pasalekua zuten alde batetik bestera pasatzeko. Gerra ga­raian, bonbak botatzen zituztenean, bertan ezkutatu izan zirela gogoratzen dute.

Lizeagan etxe blokeak egiteak sekulako aldaketa eragin zuela diote larretxeatarrek: «Ordura arte ia denak Her­nanikoak ginen eta bat batean kanpoko jende ugari etorri zen eta aldaketa haundia izan zen. Ohituretan esaterako, urte zaharretan hemen inor ez zen etxetik ateratzen eta hanfesta egiten zuten, pandereta hotsak entzuten ziren… Garai haiek, gainera, oparotasun garaiak ziren eta nabari zen».

Larretxea ahizpek, Lizeaga auzoa oso auzo berezia izan dela diote: «Hartu-eman haun­dia genu­en auzoko guztiek, etxeetako ateak irekita zeuden beti. Auzo berezia izan da. Auzo bat, baina herri txiki bat bezalakoa». Eta oraindik man­ten­tzen dute hartu-emana betiko auzotarrak izandakoekin. «Gure etxea botatzera zijoaztenean, hemen bizi ginenok baldintza bat jarri genuen: bueltan ona etortzeko aukera izatea. Eta etxe haien ordez egin zuten blokean jarri ginen bizitzen aurreko lau familia: Maria Az­kue, Mariaizkurrena, Ka­rre­ra eta La­rretxea. Se­ño­rita-eta hil­da zueden». Garai bateko auzotarren ar­tean ha­rre­man hori manten­tzen du­ten arren, orain, oroko­rre­an auzoa oso in­pertsonala de­la diote: «Orain da beste auzo ba­tean biziko bagina bezala».