BAditu hainbat gauza kurioso Zilegimendien kontuak. Batetik, herritarrenak ziren, eta ez udalarenak, edo pribatuak. Herritarrek aukeratzen zituzten Zilegimendietako ordezkariak, lege batzuren barruan mendi horiek ustiatzea libre edo zilegi zen bertan bizi zirenentzat, eta abar eta abar. Urumeako Zilegimendiak hiru herriren mugetan sartzen ziren: Hernani, Urnieta eta Donostia. Gero, pixkanaka, Zilegimendi horiek galtzen joan ziren, eta izen hori zeramakien azken lur pusketa Urnietak saldu zuen, 1959an.
Aralar edo Altzania,
tankerako mendiak
Gaur egun, Zilegimendietatik gertuen ditugun lurraldeak Aralar edo Altzania dira. Ez dira Zilegimendi, baina ezta herrilur ere. Aralar berez ez da inongo herriren parte, baina kudeaketa bai, 15 herriren artean egiten dute. Herrilurrak berriz, herri jakin baten mugen barruan daude, nahita nahi ez.
Urumeako Zilegimendiek 38 km2 hartzen dituzte. Gaur egun, Zilegimendi horien azken arrastoa izan litezke Landarbaso eta Oberan lur zatiak. Lur eremu horiek Donostiarenak dira, nahiz eta Donostiako mugetatik kanpora egon.
Sarobeak edo Saroiak,
kuriositatez betetako lurrak
Antzinako garaietara garamazkiten lur eremuak dira sarobeak (euskera batuan, saroiak edo kortak). Ez ziren itxiak, eta erabilpen berezia zuten. Beti, edo ia-ia beti, ondoan jentil-baratza bat (cromlech) edo judu-mahai bat (dolmen) daukate, 5-10 metroko distantzian. Erdi-erdian mugarri bat, artamugarria, eta bazterretan borobila itxiz, beste mugarri batzuk, baztermugarriak. Neurriak ere jakinak, normalean: 12 gorabilako erradioa. Gorabila batek 7 giza-bete ditu, eta giza-bete batek 7 oin. Oin batek 0,28 metro. Giza-bete batek 1,96 metro. Gorabila batek 13,72 metro. 12 gorabilek 164,64 metro.
Urumea inguruan badakigu 40 sarobe behintzat bazirela, eta horietako gehienak gaur egungo Hernaniko mugetan. Kuriositate gisara, 1025eko lehendabiziko dokumentu hartan 17 sarobe izen aipatzen dira, toponimo horietatik 15 bizirik daude gaur egun: Arainiuarr, Lastaola, Legarralde, Zuloeta, Ammunola, Mentauio, Anziz, Gierala, Muez, Macurssola, Guaragarze, Urtarzando, Izarrlegui, Apparren eta Eualibia.
Sarobeei buruz zabalago...
Luze aritu liteke sarobeei buruz, eta Kronikak aitzakia polita bilatu du, Luis Mari Zalduarekin beste zita bat egiteko.