Udan diru laguntzen kontuarekin saltsa eta orain Auzitegi Nazionalak filma ikusi egingo duela azaldu du legea betetzen duen baloratzeko. Zer duzu esateko?
Kontuan hartuta azkenaldian dokumentala askoren ahotan dabilela, ikusi ez arren, agian modu honetan kontu honekin bukatzea lortzen dugu. Hala ere, horrenbesteko zalaparta dokumental xume bategatik, ulergaitza egiten zait niri eta baita beste zuzendariei ere. Horrez gain, gaur egun horrelako dokumental bat legez kanpo uztea erokeria hutsa da, gustuak gustu eta pentsalmoldeak pentsamolde, dokumental honetan pertsona batzuen istorio pertsonala bakarrik kontatzen da, ez gehiago eta ez gutxiago.
Hain zuzen, ‘Barrura begiratzeko leihoak’ bost euskal presori buruzko film dokumentala da bost zuzendarik zuzendua.
Hori da, zuzendari bakoitzak preso baten istorioa kontatzen du, alde pertsonalean eta humanoan zentratuta. Josu Martinez zuzendariak Irati Tobar presoaren istorioa landu du; Mireia Gabilondok Gotzone Lopez de Luzuriagarena; Txaber Larreategik Jon Ugarte Zinkunegirena; Eneko Olasagastik Mikel Albisu Antzarena; eta nik Jesus Mari Zalakainena.
Zein helbururekin sortu zen dokumentala?
Txaber Larreategi eta Josu Martinezek trilogia bat egiteko asmoa zuten presoen gaiaren inguruan eta proiektu horretatik sortu ziren Sagarraren denbora eta Itsasoaren alaba filmak. Hirugarren film hau zen potoloena. Asmoa zen, beti publikoki agertzen diren preso horien irudia puskatzea. Gizartean azaltzen dira heroi edo terrorista bezala eta helburua zen, preso horiek pertsona bezala azaltzea.
Nola sartu zinen proiektuan?
Josuk eskatu zidan bosgarren zuzendari bat behar zuela eta proposamenak egiteko. Niri ez zidala proposatu esan zidan, ni ezagututa, ez bainaiz politika zalea, pikutara bidaliko nuelako. Baina baiezkoa esan nion. Bestela zeinek egingo du?, pentsatu nuen. Desmarkatu diren presoen inguruko gaia lantzeko jende asko dago, baina ez hainbeste alde honetakoen ikuspegia lantzeko. Eta ez da politika, errealitatea da, bizi duguna. Ezagutu egin behar da. Ados egon edo ez, hor daude eta beraien istorioa kontatzeko aukera izan behar dute. Gainera, hausnartzeko gauza asko daude.
Jesus Mari Zalakain presoaren istorioa kontatzen duzu. Zergatik eta nola aukeratu zenuen bera?
Jesus Mari 18/98 kasuagatik dago kartzelan. Gaia zehaztua zegoen eta horrekin lotutako hainbat presoren artean aukeratu nuen. Perfilak eman zizkidaten eta Jesus Marirena gustatu zitzaidan. Pertsona heldua da, ziklo ezberdinak bizitu dituena eta kartzeleratzeko prozesuan aldaketa bizitu zuena. Hori interesatu zitzaidan. Baita ere, pentsalaria, intelektuala da, unibertsitateko irakaslea, elizgizona ere izana. Eta horrez gain, Egineko administrazio kontseiluko kide izan zen, Egin Hernanin zegoen… Berak idatzitako iritzi artikulu bat irakurtzean esan nuen, hau da nire pertsonaia.
Preso dagoela kontuan izanda, nola moldatu zara berarekin harremanetan jarri eta elkarrizketak egiteko?
Bere lagunek asko lagundu didate eta eurei esker lortu nuen kontaktua. Gutun bidez eta telefonoz egin ditugu elkarrizketak. Ez dut aukerarik izan kartzelara sartzeko eta gainerako zuzendariek ere ez. Dena dela, nik lortu du Jesus Mariren grabazio txiki bat 2006koa eta bertako irudiak erabili ditut.
Aurrekora itzulita, dokumentalaren inguruan sortu den saltsa honek nola eragiten dizue?
Saltsa honek guztiak kalte haundia egin digu. Guk, pelikulak berak hitz egitea nahi genuen, eta ez politizatzea. Prejuiziorik gabe ikustea nahi dugu, besterik ez. Gainera, pelikula aspaldi aurkeztu zen eta ez zen ezer gertatu. Baina krisia dela, erreskatea dela… komunikabideak beste zerbaitekin bete behar ziren.
Donostiako Zinemaldiko Zinemira sailerako ez dute filma aukeratu. Aurreko guztiak eragina izan al du?
Ziur markatu duela, baina presiorik egon den edo beste arrazoi batzuk egon diren tartean ez dakigu. Denbora asko pasa dute erabakitzen eta zerbait egon da. Baina egia da, baita ere, norberarentzat berea ona dela eta festibalek beraien ildo editorialak dituztela.