Mikel Usabiaga hernaniarra pribilegiatu sentitzen da, lehendabiziko eskutik jakin ahal izan duelako herri honen historiaren zati baten berri; zati garrantzitsu baten berri. Etxeko sukaldean amakina bat aldiz entzundakoak publikatu ditu, abenturazko nobela batean: La joven guardia. Marcelo Usabiaga. Una vida de compromiso y lucha.
Ordizian jaiotako irundar bat, Hernanin bizi dena
Marcelo Usabiaga Ordizian jaio zen 1916an, baina Irungoa da, han hazitakoa baita. Han hasi zen etxeko tertulia politikoak entzuten, han sartu zen gazte komunisten taldean, eta han ezagutu zuen Gerra Zibila. Errepublikanoen alde borrokatu zen, eta atxilotu ostean urte pila bat egin zituen kartzelan. Handik aterata, Hernanira etorri zen bizitzera. Hernanikoa du semea, Mikel, orain berari buruz liburua idatzi duen arkitektoa.
«Pribilegio bat da, kontuok lehen eskutik jasotzea»
Historiazalea da Mikel, eta aitaren kontuak buruz dakizki, hainbeste aldiz entzunda. «Pribilegio bat da historiaren zati garrantzitsu bat lehenengo eskutik jaso ahal izatea. Nik aitaren kontuak kontatu ditut, baina errepublikar asko eta askoren historia bera izan liteke nobela honetan kontatzen dena».
Abenturazko bizitza,
konpromisoz betea
Mikelek dioenez, bere aitaren bizitza oso bizitza intentsoa izan da. «Oso bizitza konprometitua, oso aktiboa, intentsoa. Abenturazko historiak dira, abenturazko bizitza bat».
Kronologia bati segita kontatzen ditu Mikelek aitaren kontuak. Arkitektoa izanagatik, idazle sena badu Mikelek, eta lehendik ere baditu liburu batzuk publikatuak: El caso Martana nobela beltza adibidez, 2005ean argitaratua, Hiria editorialaren eskutik.
La joven guardia nobela, Irungo Luis Uranzu Kultur Taldeak argitaratu du, Ikerlanak kolekzio barruan, eta salgai dago 20 euroan.
Marcelo Usabiaga: «Ez etorri bizirik, Puntta galtzen baduzue»
Irungo bataila oso gogorra izan zen. Marcelok bete-betean bizitu zuen bataila hura, eta hurrengoak.
Marcelo Usabiagari general batek deitu zion, Irungo bataila bukatzear zela: «Marcelo, Irun galtzeko zorian gaude. Punttara joan behar duzu (Behobiatik irteeran, orain gasolinera dagoen lekua). Ez etorri bizirik, Puntta galtzen baduzue». Gogor borrokatu ziren, 80-90 lagun, frankisten kontra. Eta handik behintzat, ez ziren sartu. «Atzera egin zuten. Ondo armatuak zetozen, baina momentu batean oso agerira atera behar zuten eta bazekiten gu zain geundela. Eta ez ziren ausartu». Pixkanaka ordea, Irun erori zen, gero San Marcial... Usabiaga zauritu egin zuten, eta hortik Bordelera pasatzea lortu zuen. Han sendatu, eta berriz muga pasa zuen, Bartzelonara, errepublikaren alde borrokatzera. Madrilen ibili zen, Gironan, Valentzian... Harrapatu, eta kartzelan urte pila bat egin zituen, 1960 arte. Besteak beste, bera izan zen Burgosko kartzelan egon zen 1.000 komunistetako bat, baldintza ikaragarrietan.
(*) Marcelo Usabiagari egindako elkarrizketa, datozen egunetan, Hernaniko Kronikan