Sari nagusia Barakaldon, Joana Ortegaren amodiozko gutunari

asmatutako istorioa izan arren, lasai asko izan liteke egitazkoa. Emakume batek ida­tzia da, gerrari ihesi Bia­rri­tzera joan, eta handik Herna­nira bi­dalia, Joxepari, bere lagun-mi­nari, 20 urte beranduago. Errea­­lismo kutsu haundia du gutunak, garai hartara daramaki irakurlea, hori bera da orijinaltasuna ematen diona. Emakume batek beste emakume bati aitortzen dio maite duela, berataz gogoratzen dela, asko, eta bihotzean eramango duela beti. Karga moral guztiak alde batera utzita, garai hartan hain sinple egindako aitorpen horrek ematen dio gutunari sekulako pisua. Horrez gain, Hernaniko euskalkian idatzi du Joana Ortegak, bere izeba buruan hartuta. Horrek ere laguntzen du sinisgarritasunean. «Hitz egiten dugun bezala idatzi dut, garai hartan ez bai­tzen euskera baturik, eta erderaz idazteak ere ez zuen logikarik, lagunetik lagunera idatzia baita».

Musikaria, idazle
Joana Ortega hernaniarrak irabazi du Barakaldoko Amo­dioz­ko Gutunen Lehiaketa, Jua­nita Mattia lanagatik. 27 ur­teko hernaniar honek ohi­­tura haundia du idaz­teko, baina orain arte ez zuen inoiz lehiaketetan parte hartu. Behin hartu, eta behin irabazi. Badu etorkizuna, bide horretatik. Ortega musikaria da, piano-jole aparta, eta berak ere garbi dauka, musika mundutik segi nahi duela. Hala ere, idaztea eta irakurtzea oso gustora egiten ditu. «Irakurri de­netik egiten dut. Azken al­dian, emakumeek idatzitakoek gehia­go en­gan­txatzen nau­te. Erreferentzi berak ditugulako edo... gehiago identifika­tzen naiz. Isabel Allende gustatzen zait, asko. Gainerakoan, gustoko ditut baita ere, Ur Apa­lategi, Xabier Mendigu­ren, edo Angel Lertxundi, adibidez».

Ahoz errezitatua
Gutun osoa interneten dago, eta hitzez errezitatua ere bai: www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=3FaBpCyWwpg.

‘Juanita mattia’
gutuna osorik:
Biarritz, 1959ko nobienbria
Juanita mattia,
Zenbat urte pasa zaizkiu elkar bate ikusi gabe. Ene! Hogei urte daoneko! 1939an etorri nitzan Frantzira bakar-barrik Hernanitik, familiya ta zu bezelako lagun ona utzita.
Juanita, zemuz zeate denak? Familiya ondo? Baserriyan geratu ziñaten denak, aizpa eta illoba guziyak. Goguan dakat alde indako euna ere, egualdi kaxkarrekua ta penaz betia nere biotza. Asko pentzatzet zukin, elkarrekin pasatako momentuk bein ta berrize gogora ekartzettut ta asko tristetze nau banatu bier izanak.
Sukaldian ezautu nizun, bazerriko berotasunian. Oso apaña zenden jantzita, loredun alkandora eta gona beltzakin. Mantal urdiñian eskuk leortze zenittun etxeko illobei elkarrizketa ta goxotasuna ematen zeniyen bitartian. Jainkuak daki zenbat lan intzenun baserriyan eta zuen familiyan tabernako barra artan ere.
Eztet aztu udaberriyan, zuen sagardin emandako buelta. Gizon batekin ezkontzeko eskatu zizun zuen attak eta zuk holakoik etzenula nai kontatu zenian. Sagarrik oaindik etzan, mayatza zan da! Ordubetian baño denboa geyuan izan giñan antxe arbolei beida-beida. Arbolei baño elkarri beida eon giñala esango nuke, Juanitatxo, biyak ondo launak giñan da ondo entenditze giñan. Jakintzazu nei sekulako poza emantziala iñorrekin ez ezkondu nai izanak, nik ere ez painuke eoziñekin ezkontzeik nai. 
Gerra garayak gorrak izan tzian danontzako. Gurasuk galdu nittun lendabizi, ta geo anai gaztena, Juan Joxe. Trentaiochuan fusilatu zuten eta alde in bierra izan nun beldur nitzan ta. Zuk ere etzenun batere ondo pasa eta jakin nai nuke nola tratatu zattuen ogei urtiok. Ezkondu ta semeik izan otezun eo illobentzat bizitzen segitze aldezun. Baserriyan eta etxeko tabernan lanian segitze aldezuen denek ta ondo ote zaudeten danak.
Zuengana juteko gogua baet, baño erderaz jakin ez! Xiniste al diazu? Oaindik ez det kastellanua ikasi! Frankok euskeraz aittuko banindu... akabo! Kastellanua ikasitakuan jungo naiz zure bixitan, eo Franko ildakuan bestela. Urte gutxi faltako zaizka beste epelapaindu orri ere iltzeko, ezta? Kontatu izkate indako guziyak ta onik ez omen du ekarri Euskalerrira. 
Ondo bizi naiz Bidasoaz beste aldi ontan, frantsesa entenditzet, euskera aztutzen ai zaitela ustet. Etxe ttipi batian bizi naiz, gela konpartitzen det alargun batekin ta bere iru seme alabekin. Oso eskertua no, etxebizitza konpartitzen utzi diate eta lanare tipatu diatelako. Juanita, aberatsen etxebizitzak garbitzettut eta ondo patze diate gañea. Etxetxipia abizeneko familiya da oyetako bat. Ikasitakuak dia, eskola junak eta jatena sobratze zayenian guri ematigutenak. Etorri biertzenuke zuk e au ikustea, ikearriya da! Playa re emen bertan deu eta odi asko gustaste zaye euna pasatzea jutia udara partian.
Eunen batian biyok playara jutiakin ameste det, gerra, frantsesa, kastellanua eta ildako guztiyak aztuta. Zu eta biyok beti bezin kontentu ta lagun. Elkarri kontuak esanez ta azkazalak pintatzen jarrita, garai batian bezela. Goatze al aiz Juanitatxo? A ze parrak elkarri esaerak eta kontuk kontatze genizkanian, nere illia orrazte zenian bitartian. 
Jainkuak esangou noiz elkartuko gean da ozazuna noiz arte izango deun. Bitartian, kristau ona izan eta etxekuak ondo zaindu. Emaizkazu muxu asko illobei, ta aizpai ere eskumiñak eman. Ni beti goatuko naiz zukin ta elkarrekin pasatako momentu pollitetaz. Ezto esan bierrik asko matte zattutela, Juanita, ta ikusteko gogoz naola. Ta beti kontu aundiya euki gizonekin, tontakeritan ez ibilli oikin beti irabazten ateatzeidata.
Playan elkartuko gean eunan zai nago Juani! Laister arte.

 Joxepa Arrizabalaga Lete