Mendiriz Mendi
Epeletik hasita proposatzen den ibilbide hau, borobila da. Ingurumenaren eta kulturaren aldetik, garrantzia haundiko guneak ezagutzeko aukera bikaina eskaintzen du. Txangoan zehar, Epele errekaren ertz eta basope ilunez gozatzeko aukeraz gain, kostaldearen ikuspegi bikainaz ere gozatzeko aukera dago. Hala ere, Igoringo lepotik eta Saratsetako lepora arteko eremuak aipamen berezia merezi du, bertan, gure arbasoen garaietara eramango gaituzten hainbat trikuharri eta monumentu megalitikoen aztarnak aurkitzen baitira.
Trikuharriak edo Jentiletxeak gorpuak ehorzteko eraturiko monumentu megalitikoak dira. Lurrean zutik dituzte finkatuta hainbat harri, eta hauek estaltzeko, harri lau batez osatutako gaina dute. Beste hizkuntza askotan Dolmen esaten zaie. Hilobi hauek lurrezko nahiz harrizko muinoen gainean eraikitzen ziren (tumuluak) eta honen mugak batzuetan harriz eginiko borobil batekin inguratzen ziren (harrespilak). Eskaintzak tumuluan egiten ziren eta hildakoen ondoan.
Trikuharri ugari
Euskal Herrian aurki daitekeen trikuharri kontzentrazio handienetariko bat ibilbide honetan aurkituko dugu. Bi kilometro eskasean zazpi trikuharri daude. Trikuharri guzti horiek Igoin-Akola estazio megalitikoa sortzen dute. Hernani eta Donostiako lurretan zehar zabaltzen den estazio megalitiko honek guztira hamahiru trikuharri ditu. Hernaniko udalerrian zazpi daude: Sagastietako lepoa I eta II trikuharriak, Akolako lepoa I eta II trikuharriak, Arritxieta trikuharria eta Igoringo lepoa I eta II trikuharriak.
Saratsetako lepoan aurkitzen den Sagastietako lepoa I izeneko trikuharria da hoberen kontserbatuta dagoena. Tumulua 12 m diametrokoa da eta altuera 1.70 m-koa. Ganbara 5 harlosaz antolatutako esparru triangeluar bat da, itxuragabetua eta garai batean errektangeluarra izan zitekeena. Honen gainean 2.70 x 2 m-ko estalki bat mantentzen da. Beste altxor batzuen artean, indusketan (excavación) zintzilikario ba-tzuk aurkitu ziren.
Artamugarriak, lur eremuen mugak definitzeko
Europako antzinako kulturetan ohikoak ziren abereentzako bazka-larre edo egurra aprobetxatzeko herri-eremu edo auzo-eremuak antolatzea. Euskaraz eremu hauek hartzen duten izena saroi, saroe edo sarobe da. Eremu hauek normalean zirkularrak izaten ziren eta zirkulu erdian kokatzen zen artamugarri baten bidez eraikitzen ziren. Gehienetan forma zilindrikoa izaten zuen harri horrek bere goiko aldean bi gurutze edo izar itxurako 8 segmentu edo marrez osatutako marrazki bat izaten zuen. Marka edo lerro horiek beste horrenbeste mugarri periferiko edo baztermugarrien kokalekua adierazten zuten. Mugarri horiek osatutako oktogonoaren laguntzarekin mugatzen zen saroearen zirkulua. Dokumentu zaharretan artamugarrien kokalekua garrantzizkoa zela aipatzen da, beraien bidez definitzen baitziren lur eremuen mugak. Herrien edo auzokideen artean lurrengatik sortzen ziren liskarrak argitzeko ere `gida, argia eta gobernua´ ziren.
Akolako baserriko lurretan, Akolako soroaren erdiko harria zena, artamugarria, oraindik ongi kontserbatzen da. Artamugarria erreferentziatzat harturik jartzen ziren baztermugarriak ikus daitezke oraindik ere baserriaren inguruan. Larregain baserriaren inguruetan ere, beste artamugarri bat aurkitzen da.
Baso garrantzitsua
Naturaren ikuspegitik Epeleko basoa, Aiako Harriak gune babestuaren barruan kokatzen dena, Hernaniko udalerriko baso garrantzitsuenetariko bat dugu. Bertan, Europa mailan urriak diren erreka-ertzetatik kanpoko haltzadiak aurki daitezke. Erreka eremua bisoi europarra, ur-satorra edota izokina bezalako animalia mehatxatuen kontserbaziorako gune garrantzitsua da.
Ibilbidea,
Epele errekari jarraituz
Epele auzoan hasten da bidea. Epele errekaren ubidea jarraituko dugu, Hernani eta Astigarraga arteko mugetatik doan erreka. Pistak modu apalean gora egiten du. Bideak erreka albotik eramango gaitu denbora guztian eta Zepadiko zabalerara iristerakoan eskuinera egiten duen pista hartuko dugu. Bide honetatik Igoringo lepora igoko gara. Igoeraren lehenengo zatia aldapatsua da, baina bigarren zatian aldapa leundu eta igoera lasaiagoa bihurtzen da. Lehenengo zatiaren amaieran bidegurutze bat aurkituko dugu. Eskuineko bideak Larregainera eramaten du. Guk ezkerrekoa jarraituko dugu. Lepora iristerakoan Igoringo lepoa I eta II trikuharriak ikusteko aukera dago.
Lepotik hego-mendebaldera egin behar da eta gainez gain doan bidezidorra hartu. Arritxietako gainera igotzeko, igoera labur baina gogorra tokatzen da. Hemendik Akolako lepora jaitsiko gara. Inguru hauetan beste bi trikuharrien aztarnak aurkituko ditugu.
Beste aldapa motz baina gogor bati ekin behar diogu berriro ere Akolatxarako gainera igotzeko. Hortik Saratsetako lepora jaitsiko gara eta bertan hegoaldera ematen duen pista hartuko dugu. Pista hori jarraituz, aldapa behera, Akolako atsedenlekura iritsiko gara. Leku aproposa deskantsu txiki bat egiteko eta hamaiketakoarekin indarrak berreskuratzeko.
Akolatik Larregainera eramango gaituen zementuzko pista hartuko dugu. Larregainetik errepideari jarraituz Fagollaga aldera jaitsiko gara. Tartetxo bat egin eta gero, behera iritsi baino lehen, eskuinetara, Epele auzora jaitsiko gaituen bidezidorra hartu behar da. Berriro hasierako puntura iritsiko gara, Epelera.
Datu interesgarriak
l Distantzia: 9 Km.
l Denbora: Azalpenekin 3h30min inguru.
l Desnibela: Metatua
l Goraka: 350m.
l Zailtasuna: Zailtasun
berezirik gabekoa.
l Beharrezko materiala:
Mendiko material arrunta.
l Mendiriz Mendik
otsailaren 12an
egingo du irteera hau.
l Izen ematea:
Autobusean joan-etorria egiteko eta ibiliaren ondoren Irubiden jateko, izena eman behar da otsailaren 9a baino lehen.
l Nola iritsi: Goizuetara doan GI-3410 errepidea hartu eta Epele
auzoraino hurbildu.