Inglesaren Harria, teoriek ‘pitzatua’

INGLESAREN Harria, Jau­re­gin dago, Galarretatik sartu, eta Lasarte-Oriara bi­de­gu­rutzea hartzen den pun­tuan, errepide ondoan. Itxu­ra de­nez, ofizial ingles baten omenez jarritako ha­rria da. Hareharrizko pla­ka bat da, eta erdiz-erdi pitzatua dago, 1987an kotxe ba­tek jo zuenetik. Harriari buruzko teoriek ere nolabait pitzatzen dute, ordea, harri honen historioa.

Inglesaren izen abizenak, edo Berwicken konkista?
Itxura denez, 1822an, Na­po­leo­nen tropek hildako ofizial ingles baten omenez jarri zuten. Azpian letra batzuk ditu, latinez idatziak, baina ia erabat ezabatuta daude. Batzuk diote, ofizial haren izen-abizenak eta datuak jartzen dituela bertan.

Beste batzuek aldiz, 1719­ko gertaera bat konta­tzen duela diote, Berwick general frantsesak Donostia konkistatu zuenekoa. Maria Mer­ce­des Urtea­gak teoria hori su­ge­ritu zuen, 1992an argitaratutako liburu batean, Gi­puz­koako Historia eta Monu­men­tuzko gidaliburua. Gipuz­koa­ko Foru Aldundiaren web orrian, hauxe dio Berwick ge­ne­ralaren konkistari buruz:
«...Burdinolek ezbeharra jasan zuten XVIII. mendean, Euro­pako berrikuntza teknologikoei aurre egiteko prest ez zeudelako.
»Nazioarteko politikari bu­ruzko arrazoiengatik, Ber­wick-eko du­keak, frantziar mariskalak, Gi­puz­koa inbaditu zuen 1719ko apirilean. Do­nostiak amore eman zuen abuztuaren 1ean. Berwick-ek foruak gordetzea eskaini zien, euskaldunak Gaztelare­kin zituzten mugen aduanak itsasertzera aldatu berri zituztenez atsekabetuta zeudela aprobetxatuz. Ho­rreta­ra­ko negoziaketak hasi zi­tuen hiru euskal entitateekin. Gi­puzkoa, 1719ko abuztuaren 7an Frantziako erregearen agindupean jarri zen; 18an, Donostia, eta 29an Araba. Abuztuaren 11n, Bizkaiak diputatu bat bidaltzeko gonbidapena jaso zuen. Berwick-en aurka agertu zen foru-milizia 5.000 gizonez osatuta zegoen. Gerra -Arocenaren hitzetan- bi nazioetako balidoek eragin zuten eta Gipuzkoa Berwick-ekin ha­rremanetan jarri zen, Gipuzkoa Espainiara itzultzen bazen, In­galaterra eta Frantziak Gipuz­koa­ren foraltasuna errespetatzeko bermea emateko; horrek na­zioarteko diplomazian lehendabizikoz sartzea esan nahi zuen...».

Teoria bat izan edo beste, harri misteriotsu horrek bere sekretua txintxo gordeko du, bera baita gertatu zenaren testigu bakarra.