Sei edo zazpi bat urte izango nituen nire bizitzako lehen txistea kontatu nuenean. Biziki gogoratzen dut lekua: etxeko jangelan (garai hartan komedorea esaten genion), mahaiaren bueltan gurasoak, izeba Regina, amona Emeteri, arrebak eta lehengusuren bat. Ni, zutik, mahai gainean zegoen grabagailuaren aurrean. Grabagailua handia zen; bi bobina zituen, batetik bestera emeki pasatzen zen zinta magnetikoarekin. Hitz batean, gaur egun XX. mendeko teknologia tresneria erakusten duen museo batean aurki daiteken trastua.
Hantxe, munduaren aurrean, zuzeneko emanaldiek eskatzen duten bezala, sarerik gabeko trapeziora igota, nire lehen txistea plazaratu nuen.
Frankismoaren errepresiotik ihesi Hernanitik Kalifornia mitikora alde egin zuen familiaren zati bati bidali nahi genion sorterriko senitarteen oroitzapen eta berriketekin osatutako grabazio bat.
Txisteak honela zion:
Egunero bezala, herrian salerosketak burutu ondoren, ba omen zihoazen Osingorri baserriko Iñaxi eta bere astoa, etxera bueltan Portu auzoko zubian barrena. Zerua estaltzen hasia zelarik, lehenbailehen etxeratu nahian, abiadura lastertzeko eskatzen zion Iñaxik bere lankide minari: «tira Pitagorax, goazen axkar-axkar ea euria libratzen dugun».
Bide ertzean jo eta ke egonean ari ziren Francoren bi gizonek, anderearen hitzak entzun ondoren, hauxe bota omen zioten: «¡Oiga señora, usted no sabe hablar castellano o qué!»
Eta gure Iñaxik honela erantzun omen zien: «Yo sí, pero el burro no».
Erritmoa azkartuz aldentzen ziren bitartean, hau gehitu omen zion Iñaxik Pitagoraxi: «Zer iruditzen kateto bi horiei geratu zaien hipotenusa aurpegia?». Astoak, begi keinuz baietza eman zion eta irribarre ironiko batez, baieztatu egin zuen bien arteko estimu platonikoa.
Luis Gorrotxategi Zigaran