Kronikako lagunei esan nien, Iturriaga, Kardaberaz, Victor Hugo eta Mugalarien lanen ondoren, Azeri Dantzarena bidaliko niela eta –bolada batean behintzat–, azkena izango zela. Denak ere, aspaldi samarretik eginak neuzkanak dira –beste hainbat bezala–, baina Kronikakoei hori esan eta gero, iruditu zait, agian, argitaratutako lan hauei, errematea eman niezaiekeela duela urte batzuk Hernaniri jarri nizkion bertso batzuekin. Ez ditut hernaniarrak aspertu nahi nire istorio txikiekin eta horregatik diot, oraingoz behintzat, ez dudala kontu gehiago aterako ordenadorearen apaletik. Beraz, Hernaniri eskainitako bertso-sorta hau ere bidali egin diet, –Kronikakoei–, nahi izanez gero, argitaratu dezaten. Gure herriari jarritako bertsoak dira, non herriarekiko sentimenduak erakusten ditudan eta baita hernaniar sentitzearen harrotasuna ere.
Doinua: Hil da Canovas, fuera Canovas I
1
Kaixo Hernani bihotzekoa
ze herri ederra zeran,
antzina sortu ta harrez gero
dakarzun bilakaeran,
eta aitortu behar dut zeinen
gustura ikusten dedan,
hernaniartasun sentimendua
sarri nola agertzen dan,
bere herria benetan maite
duten hernaniarrengan.
2
Jende ospetsu edo xehea,
aberats edo pobrea,
pasarte eder askoren jabe,
herri langile, noblea,
ez da izango agian beste
herriak baino hobea,
baina mendeetan hernaniarra
izateko ohorea,
zein sentimendu handiz
dugun barruan gordea.
3
Ni oso pozik nago Hernani
mirestu eta maiteaz,
hor da Txirrita, hor da Maialen,
Antsorena, Kardaberaz,
zer esan hainbat hernaniarrek
izandako portaeraz,
eta onartu behar dizuet
apal eta bihotzberaz,
harro nagola hernaniarra
jaio eta izateaz.
4
San Joan Eliza, udaletxea,
San Agustin komentua,
Oindi mendia, Santa Barbara
eta han gotorlekua,
Urumearen ibilbidea
ur gardenez edertua,
eta Akolan trikuharriek
gorde duten sekretua,
ez al zaizue iruditzen hau
herri ia perfektua?
5
Lanak ez gaitu inoiz beldurtu
beti egon gara prestu,
eta kulturan: musika, dantza,
antzeztu edo abestu,
kirolan berriz parte-hartzeak
ia bukaerik eztu,
elkartasuna darabilkigu
bihotz-zabal, eskuz-esku,
herri duin edo hobeagorik
ezingo nuke amestu.
6
Arduraz eta zentzuz ez dakit
zenbat mende daramatzan,
betiko jite eta betiko
portaeraren usantzan,
gainera sarri ikusten dugu
pozez, alai eta martxan,
ekimen askok sortzen dizkigun
dibertsioaren saltsan,
jai egun eta festak ospatzen,
janez, kantuz edo dantzan.
7
Ta guregana gerturatzeko
sortu ezkero desira,
ingurukoak izan edota
urrutikoak, berdin da,
asmo on eta zintzoz etorri
ezkero gure herrira,
giro onean, beso-zabalik
hartuak izango dira,
eta kezkarik gabe etorri
daitezela Hernanira.
8
Baina xede txar, ilunez norbait
iristen bada gurera,
hedabideetan gure izena
gezur bidez zikintzera,
edota baldin badator dugun
giro jatorra haustera,
esango diot gure artean
sobera dagoela bera,
eta lehenbailehen hau utzi eta
itzul dadila etxera.
9
Hernani zure izen ederra
entzun dudan bakoitzean,
zirrara sarko atsegin batek
eragin dit bihotzean,
eta pentsatu izan dut hortaz
hainbat aldiz oroitzean,
hernaniarra izan nintzenez
amagandik jaiotzean,
sentipen bera eduki nahiko
nukeela heriotzean.
Bertsoak jartzen ari nintzela ordea, ospetsu izandako edo nabarmendutako herritarren izenen bila ibili nintzen eta zerrendetan, gizonen izenak soilik azaltzen zirela konturatu nintzen. Bueno, emakume bakanen bat bai, baina gutxi, oso emakume gutxi. «Ez da izango ba, gizonek adina meritu egin ez dutelako», pentsatu nuen.
Eta bapatean, nahiez amorragarri batek hartu eta pentsamenduak ondorio honetara eraman ninduen:«Emakumeen aurka izan den eskubide urraketarengatik izango da beraiek, zerrenda historikoetan ez azaltzea, hemen eta munduan». Eta ez nuen isildu nahi bidegabekeriaren aipamenik egin gabe.
Fama dutenen artean gizon
izen asko ageri da,
eta gordean emakumeen
ardura eta distira,
zerrendak baina egin ohi dira
beti gizonen neurrira,
eta andreak zerrendaotan
gehiago lirake, tira,
emakumeen eskubideak
errespetatu balira.