Piñera presidenteak larrialdi egoera dekretatu zuen estatu mailan, eta etxeratze-aginduak egon dira zazpi egunetan herrialdeko hainbat eskualdetan. Arratsaldeko 17:30etatik hasita, hurrengo eguneko goizeko 06:00ak arte, gutxi gorabehera, egiten ari ginena utzi eta etxean geratzeko abisua egon da. Unibertsitateko eskolak ere bertan behera geratu dira, garraioa murriztu da, dendak itxi dira eta supermerkatuetan hiru orduko ilarak osatu dira, beharrezko elikagaiak bukatuko ote diren beldur, jendea masan joan delako erostera.
Eztandaren eragilea, garraio publikoaren kostuaren igoera
Hilak 18an egin zuen eztanda iskanbilak, baina istiluak bi aste lehenago hasi ziren. Piñerak berriro ere Santiago hiriko metroko tarifa igo zuen eta hogeita hamar peso gehiagoko tarifa zehaztu zuen. Egoerak behartuta, ikasleak metroa ez ordaintzeko geldialdia egin zuten eta ehunka ikasleek ordaindu gabe hesiak pasa zituzten errebindikazio moduan.
Sare sozialen bitartez #piñerarenuncia hashtagarekin, mobilizazio handia gertatu zen ordu gutxitan eta berehala zabaldu zen ezinegona Txilen. Ikasleak ez ezik, adin guztietako jendeak mugimendua jarraitzeko erabakia hartu zuen. Kolokan dago bizi baldintza duina izatearen eskubidea eta demokrazia krisian dagoela salatzen da, Pinocheten diktaduratik, herrialdeak ez duelako behar bezalako prozesu erreparadorea izan.
Eztanda metroko tarifaren igoera sinboliko batek eragin bazuen ere, herritarrek diote diktadura amaitu zenetik hogeita hamar urtetan zehar gizarteak jasan dituen zapalkuntza eta diskriminazioagatik daudela protestan. Hain justu ere, herriaren haserrea piztu duten arrazoiak asko dira, baina horien artean daude herrialdeko osasun sistema eskasa, Hego Amerikako hezkuntza garestiena izatea, 400.000 pesoko soldata minimoak, astean berrogeita bost orduko lanaldia izateak, uraren pribatizazioa eta elite politikoaren soldatak herritar zibilarenak baino hogeita hamahiru aldiz altuagoak direla.
Manifestazio baketsuen aurrean estatuak errepresioarekin erantzun du
Egun guzti hauetan giza eskubideak bortxatu dira Txilen. Karabinero (los Pacos) eta militarrek kaleak hartu dituzte tankeekin, herrialdea gerran egongo balitz bezala, eta suzko armak, gas lakrimogenoa, gomazko pelotak, presio handiko ur txorrotak eta indarra erabili dituzte protestak gelditzeko.
Honez gero 23 hildako egon dira lurraldean eta hilaren 28rako erregistratu ziren 1132 pertsona zauritu ospitalean, 101 akzio judizial eta 3243 atxilotutako egon dira. Jazarpen sexualak, torturak eta hilketak salatu dira. Egoeraren aurrean, joan den astelehenean Nazio Batuen Erakundea Txilera etortzekoa zen lau astez jazarpenak aztertzeko, baina arrazoi ezezagunak direla medio, bisita atzeratzea erabaki zuten.
Herriak argi utzi du hau ez dela gerra bat, bizi baldintza duinak izateko eta diskriminazioak amaitzeko eskaera baketsua baizik. Piñerak kargua uzteko eskatzen dute eta guztiaren gainetik Biltzar Konstituziogilea eratzea nahi dute. Horregatik, uneoro entzuten dira kazeroladak eta oihuak: ‘El pueblo unido jamás será vencido’ eta toki guztietan daude ‘Renuncia Piñera’ edota ‘Chile no te duermas nunca más’ bezalako kartelak.
Maddi Ormazabal: «Ikusi dugunagatik osasun sistema eta pentsioak oso eskasak dira, eta edozein momentutan gertatu zitekeen zerbait izan da hau»
Hala ere, badira martxa eta eskaera pazifikoak era batean zapuzten dituzten pertsonak ere. Egunero egon dira suzko barrikadak eta harri jaurtiketak hirietan, eta komertzio txiki zein haundiak sakeatu eta erre dituzte. Valparaisoko hiria, esaterako, txikituta dago. Ez da arraroa erretako eraikuntzak, puskatutako erakusleihoak edota semaforo zein seinaleak lurrean botata ikustea.
Dendariek guardiak egiten dituzte euren denden kanpoan, baten batek guztia lapurtu eta txikituko duelakoaren beldur. Txaleko horiak jartzen dituzte eta gau eta egun geratzen dira komertzio kanpoan, beren egoera besteena bezain eskasa delako kartel bat eskutan dutela duintasuna aldarrikatuz. Horrela, txiletar guztien borroka delako deialdia egiten dute eta komertzioak ez sakeatzeko eskaera egiten dute.
Euskaldun ikasleak daude herrialdean, hernaniarrak barne
Valparaiso, Santiago, Valdivia edota San Felipe dira, besteen artean, euskaldunak sei hilabeterako ikasketak egiteko aukeratu zituzten hiriak. Guztiek bizi dute egun hauetan Txileko errealitatea eta protesten eztanda, eta noski, bertako unibertsitateko paroiak Euskal Herriko unibertsitateko baliozkotzeak kolokan utzi ditzakete. Ez da hau, ordea, Libe Murua hernaniarraren edota nire kasua. Valparaison gaude biak eta ia bi astez eskoletara joateko aukera izan ez badugu ere, konbalidazioekin ez da arazorik egongo. «Pertsonalki oso intensoa ari da izaten bizitzen ari garena eta benetan gogorra lehenengo pertsonan bizitzea. Hala ere, uste dut, esperientzia asko aterako ditudala hemendik. Iada egun dexente igaro dira eta herritarrek oraindik ere kalean jarraitzen dute egun eta gau. Aipamen berezia egin nahiko nieke oraindik lehen lerroan borrokan jarraitzen duten guztiei», dio Muruak.
Maddi Ormazabal Valdivian dago erizaintzako praktikak egiten. Hernaniarrak ez ditu arazoak izango konbalidazioekin, baina tentsio egunak bizi izan ditu, baita ere: «Kalera atera gara eta ikusi dugu jendearen jarrera guztiz positiboa dela, gauzak aldatzeko gogo handia dutelako. Hala ere, poliziaren partetik tiroak ikusi ditugu, gasa bota dute eta proportzionalki erabilitako indarra ez da batere justua izan. Baina Valdivia Santiago baina hiri txikiagoa da, eta toque de queda baino lehentxeago etxera joanez gero, ez dut arrisku egoera larririk bizi izan».