Herenegun, ostegunero bezala, feria izan zen Urbieta kalean, baina azkenaldi honetan irudia aldatu da. Nabaria da gero eta postu gutxiago daudela eta Txirritak bere bertsoetan esan zuena ferieri buruz desagertuko ote da?
Astelenian Tolosan,
asteartian Azpeitin,
asteazkenian Billafrankan,
ostegunian Hernanin,
ostiralian Legazpin,
larunbatean Zumarragan,
igandean paseatzen naiz
andregaiakin Donostin.
Osteguna feriarekin lotzen da Hernanin eta oraindik ere horrela da, baina gero eta itxura tristeagoa du. Garapena nolakoa izan den merkatari beraiek dira hobekien ezagutzen dutenak. Eta alarma aspaldi jo zuten eta argi gorriak pizturik darama denbora luzean.
Iñaki lasartearrak ia bizitza osoa darama Hernaniko ferira etortzen azeitunekin. «34 urte hasi nintzela Hernaniko ferira etortzen», hasierako urte haietan Atzieta kalera, edo oraindik hernaniar askoren artean peri atzia bezala ezagutzen dena. «Asko aldatu da, bai saltzaile aldetik, merkatariak utzi edo jubilatu egiten dira eta ez dago erreleborik eta saltzaile berririk ere ez da hasten, baita salmentaren aldetik ere. Asko jaitsi dira. Jende gutxiago mugitzen da».
«Fruta saltzen zortzi postu ere egon izan dira eta orain bakarra dago»
Horrek suposatu du Urbieta kaleko zuzengunean hutsune asko ikusten dirala azkenaldian. 50 metro baino gehiago egon daitezke hutsik. Iñakik adibide esanguratsu bat jarri du, eta deigarriena da jendearentzako. «Fruta saltzen postu bakarra dago. Hemen zortzi fruta saltzaile egon dira eta ez orain dela hainbeste urte. Batzuk jubilatu egin dira eta beste batzuk utzi egin dute. Orain hamar urte adibidez zortzi zeuden. Landareak amaitzen ziren lekutik hasita».
Lekukoa hartu eta kalean saltzen jartzea ez da erraza Iñakiren esanetan. «Gazteek ez dute saltzen hasi nahi herriz-herri merkatu ibiltarietan. Nahiago du beste lan mota bat. Astelehenetik ostiralera lana egin eta kitto, saltsetan sartu gabe».
Iñakik eta bere emazteak bost feri egiten dituzte astean zehar. «Astelehenetik larunbatera. Ostiralak banaketarako erabiltzen ditut».
«Hernanin bezala beste herrietan berdina ari da gertatzen»
Hernanin gertatzen dena beste herrietan ere gertatzen da. Ez da kasu isolatua. «Hernanin ez da inor berririk hasi, beste herriren batean Nafarroatik berriren bat hasi da. Baina bestela ez da inorrez hasten». Etorkizun iluna ikusten dio Iñakik. «Janaren arloan hemendik hogei urtera erretiroa hartzeko gaudenak bakarrik egongo gara, jubilatzeko geratzen zaizkigun urteak. Arroparekin oraindik jende gehiago dabil, atzerritik etorritakoak hasten dira».
Salmenten jaitsierak ere zeresan haundia du ferien krisi honetan. «Askoz ere jende gutxiago mugitzen da. Merkatal zentru haundien eragina nabarmena da. Merkatu txikia biziago zegoen. Jaitsiera pixkanaka eman da, nahiz eta urte batzuk badaramatza erorketa askean».
Hernaniko ferian laurogei postuentzako dago lekua eta gaur egun askoz ere gutxiago daude. Eta hori erraztasun logistikoak haunditu egin direla postuen egituran esaterako. «Garai bateko burnitzar haiek albo batera utzi ditugu gehienek».
Beste herrietan ere egoera zaila bizi dute. «Urnietan postu bakarra geratzen da. Usurbilen bost postu geratzen gara... Errenterian postu asko daude, baina gehienak arroparenak. Andoainen 100 postu inguru egongo ziren eta orain 40 daude. Tendentzia da janari postuak asko jeistea eta arropa mantentzea».
«Udalek ez dute erraztasunik jartzen»
Isabel Jauregi da geratzen den fruta saltzaile bakarra. «40 urte daramazkit fruta saltzen, nahiz eta Hernanin gutxiago eraman». Bakarra ez dela zuzendu du, berehala. «Beste mutil nafar bat ere etortzen da». Bere iritziz, instituzioen laguntza behar da lan honetan mantentzeko. «Udalek erraztasunak eman behar dituzte eta ez da horrela gertatzen».
Esfortzu haundia eskatzen du bere ustez. «Goizeko bostetan jaiki behar duzu, konpra egin, eguraldi ona badago hor nonbait, baina euria, hotza, kazkabarra, haizea, elurra... eduki ditzazkezu. Postua ere garestia da. Denak jaitsi gara eta txikiak orandik eta zailagoa du laguntzarik ez duelako. Baldintza batzuk daude postua izateko eta hori bete edo bestela ez daukazu posturik».
Landareak ere beherakada izan duela adierazten du Isabelek. «Dena dator beheraka. Jaitsi da Tolosa, jaitsi da Azpeitia, zer zen Ordizia garai batean? eta zertan geratu da orain? udalek zer egiten dute azoken alde? Ez dira hurbildu ere egiten azoka zer egoeratan dagoen ikustera. Azoka hiltzen ari da eta ez baldin badugu nahi hori horrela izatea zerbait pentsatu behar dute instituzioek».
«Postua edukitzea garestia da»
Mohammed gaztea da, baina bizitza osoan ezagutu du feriko bizitza. «Jaio nintzenetik nire eta familiaren bizitza feriaren inguruan mugitu da». Zumaitik Hernanira etortzen ziren bere aiton-amonak. «Arroparekin etortzen ziren osabekin eta orain ni etortzen naiz osabarekin batera. 40 urtetik gora daramazki Hernanira etortzen. Hasieran Atzietara, nik hura ez dut gogoratzen, eta gero Urbietara».
Mohammedek 14 urte daramatza ostegunero ferira etortzen. «Pentsa». Arropekin etortzen diren saltzaileak ez dira hain kexu. «Jaitsi da mugimendua eta salmenta, baina gustora gaude. Ongi saltzen dugu nahiz eta beherakada egon den».
Hala ere, mugimendu gutxiago ikusten dela dio. «Saltzaileak desanimatu egiten dira eta pixkanaka utzi egiten dute eta batez ere ez da inor berririk sartzen garai batean bezala. Orduan bazegoen lekukoa hartuko zuena».
Arrazoietako bat postuak garestiak direla dio. «Astelehenetik igandera aritzen gara lanean eta egunero egunero ikusten dugu nola gero eta jende gutxiago etortzen den erostera. Krisia, beste denda mota egoteak (gure kasuan txinatarren dendak), merkatal gune haundiak... denak du eragina. Gurpil baten moduan batak bestera eramaten du».
«Atzieta kaleko feriak xarma berezia zuen, biziagoa zen eta jende gehiago mugitzen zen bertan»
Hernaniko feria 90eko hamarkadan sartu arte Atzieta kalean egiten zen ostegunero, gero urte batzuetan Atsegindegira pasa zen, eta dagoeneko ia 25 urte bete ditu Urbieta kaleko oraingo kokalekuan.
Hernanin Atzieta kalean egiten zen merkatuaren oroitzapenak hernaniar askok dituzte, ez bait dira horrenbeste urte bertan merkatua egiteari utzi zitzaiola.
Pasa den mendearen hasieran eta XIX mendean animaliak, landareak eta nekazaritzako lanabesak saltzen ziren batik bat. Hori aldatzen joan zen denborarekin. Kaleak ere izena aldatu zuen.
Hasiera batean, izan zen Atzieta euskeraz, eta Barrio de las Afueras gazteleraz. 1896an hartu zuen erabaki hori Udalak. 1927an aldatu zuen izena eta Perkaiztegi izena jarri zitzaion. 1988ko Udaleko bilkuraren ondoren berriz ere Atzieta izena berreskuratu zen. 90garren hamarkada sartzearekin batera aldatu zen lekuz merkatua egiteko eremua.
Lehenengo urteetan, Atsegindegiko kirol zelaira, ordurako parking bihurtua. Iñakik gogoratzen du, nahiz eta urteak ez zehaztu. «Nire gurasoekin etortzen nintzen Hernanira (Atzietara) mutil kozkorra nintzenean. Gainera eguerdian iristen ginen. Goizean beste merkatu bat egiten genuen, eta ordubietarako Hernaniko postua jartzen genuen. Izugarri saltzen zen arratsaldeetako ordutegian».
«Goizuetatik eta Aranotik jende asko etortzen zen Hernaniko ferira»
90garren hamarkadaren erdialdean jarri zen azoka Urbieta kalean. Hala ere Atzietako xarma eta batez ere mugimendua ez da inoiz itzuli. «Biziagoa zen, jende askoz ere gehiago mugitzen zen eta postu kopurua ere haundiagoa zen. Abere desberdinak jartzen ziren. Nafarroa, Goizueta eta Arano aldetik jende asko etortzen zen. Beste gauza bat zen». Sega pikan, baratxuri postuak, animaliak... denetarik egoten zen eta barietatea haundiago zen. Nahiz eta feria lekuz aldatu Portalondo ondoan oilasko postuak jartzen ziren.
Baserritar askorentzat eguna herrian pasatzeko aukera paregabea izaten zen. Oraindik ere bada hori egiten duenik. Baserritik herrira igo edo jaitsi, postuak ikusi, zerbait erosi, solasaldia ezagunekin, bazkaria, hamaiketakoa edo merienda, bere garaian askok Kaxkoko hainbat tabernetan, eta gero buelta baserrira egun ederra pasa eta gero.
Landareak oraindik mantentzen dira eta kanpoko jende gehiena, postu horiek erakartzen dute gaur egun; landare bila datoz haiek. Hala ere, hori udaberria hurbiltzen denean izaten da, batik bat.