Hedoi Etxarte (Iruñea, 1986) idazle, zutabegile eta biolin-jotzaileak bihar hitzaldia eskainiko du Biteri kultur etxean, 19:00etatik aurrera, faxismoaren inguruan, Faxismoa, gaur eta hemen izenburupean. Argia aldizkariak antolatu du hitzaldia, bere mendeurreneko ospatzeko ekitaldien barruan.
Nondik nora joango da hitzaldiaren mamia faxismoa gaia hartuta?
Bi gauza egingo ditut hitzaldian. Batetik ibilbide bat, zenbait autorek faxismoa sortzen denetik egiten duten azterketa partekatuz; George Orwell, Clara Zetkin eta Bertolt Brecht hiru nabarmen aipatzearren eta bestetik gaur egun faxismo ezaguna edo faximo historikoa eta gaur egungoaren artean egon daitezkeen aldeak nabarmenduko ditut.
Gaur egungoan ardaztuta nongo faximoaz ariko zarete hitzaldian?
Denetarik aurkituko dugu. Etxekoaz, Euskal Herrikoaz, hitzegin behar da zer antzekotasun aurkitu daitekeen hemengo faxismo eta faxismo historikoaren artean, baina baita ere Europan zehar gertatzen denaren iguruan, migrazio politiketatik edo hiritartasun politiketatik hasita talde zehatzen estigmatizazioa eta abar.
«20garren mendeko faxismoaren sortzaileetako asko sozialdemokraziatik datoz eta nolabaiteko antzekotasuna dute euren programan gaur egun ere»
Ultraeskuina eta faxismoa sinonimoak dira edo bereizi egin behar dira?
Printzipioz faxismoa ultraeskuina da, baina ultraeskuin guztia ez da faxismoa. Hori da egiten den bereizketetako bat, baina hala ere garai batean faxistek aldarrikatzen zituzten gauza asko, ikuspuntu eta proiektu asko inola ere faxista deituko ez genituenek partekatzen dituzte gurean bezalako garai hauetan.
Talde edo alderdi faxisten islada parlamentuetan edo haustekundeetan oso urria da emaitzei erreparatzen badiogu. Hori horrela al da?
Nik uste dut faxismoa detektatzea erraza da eta euren burua horrela aurkezten dutenean, baina gaur egun arrakasta duten proiektuek orohar ez dute bere burua 20. mendeko faxismoarekin identifikatzen. Are gehiago berriki ikusi ditugu bere burua inoiz faxistatzat hartuko ez genituzkeen alderdiak, Bilbo ezkerraldeko alkate jeltzaleak Italiko eskuin muturrak esan esaten, ala Gipuzkoan bertan ematen diren dirulaguntzen inguruan gizarteko sektoreak kriminalizatzen edota jazartzen Gasteizko aurreko alkateak egiten zuen bezala... tokian tokian desberdin funtzionatzen du. Europan ekitate sozialetik oso urruti gaude eta gizarte gisa mekanismo ideologiko, politiko eta instituzional asko daude jendea jazartzeko nahiz eta gurean ez dagoen alderdi bat bere burua faxistatzat daukana. Irungo mugan etorkinen entregak ditugu eta iruditzen zaigu hori ez dela gure kontu bat, gauza burokratikoa balitz bezala eta azken batean poliziak bere lana egiten duela, baina bizitzaz ari gara hizketan, jendeaz eta orohar gizarteak ez duela ardura berezirik horrekin.
«Europa ekialdean ultraeskuineko korronteak lagundu eta sustatu dira»
Oraindela urte batzuk pentsaezinak ziren erabakiak ikusi dira Europar Batasunean, baita kanpora begira Ukrainia bezalako herrialdeetako politikak babestuz. Europar mendebaldetik kanpo faxismoa zuritzen edo faxismoa legitimatzen duen politikak egiten dira eta barrura begira beste diskurtsoa dago Europar Batasunean?
Egia da desberdina dela Europar ekialdean eta mendebaldean. Alde batetik, ekialdean sozialismo errealean bizi izan diren herrialdeetan ultraeskuineko korronteak lagundu eta sustatu izan dira kontrabotere gixa eta Europar mendebaldean inola ere salbuespen batzuekin agian Espainian, Italian eta Grezian, ez luke inork faxista deitzea onartuko bere burua. Etorkinen politiketan ordea ultraeskuineko alderdien eta alderdi sozialdemokraten artean ez dago alde oso nabarmenik. Eta garaiaren arabera, nolabaiteko onura ekonomikoak daudenean ez da ezer egiten, probesten da okerren dagoen jendearen egoera etekina ateratzeko eta behar ez direnean argiki jazartzen dira. Baina Europako mugen politika, printzipioz, ez du bere burua ultraeskuindartzat daukan inork diseinatu eta funtzionatzen du ultraeskuinaren ideologiaren bidez.
Betiko eskuinak eta sozialdemokraziak Europan faxismoa interesen arabera erabiltzen du?
Askorentzat astakeri bat izango da hau entzutea, baina kapitalak aurpegi desberdinak ditu, proiektu desberdinak ditu batzutan kontraesanean sartzen direnak, baina ezin dugu ahaztu 20. mendeko faxismoaren fundatzaileetako asko sozialdemokraziatik zetozela, faxismoaren proiektu ekonomikoak badu nolabaiteko antzekotasuna programa sozialdemokratarekin. Estatu indartsu bat nahi du, estatuak nolabait zerbait agintzen du ekonomian eta sozialdemokraziak faxismoa bezala ez du arazorik inperialismoarekin, koloniak izatearekin eta hori da hain justu ere sozialdemokraziaren eta komunistak izango direnaren artean dagoen hausturaren arrazoietako bat. Bata da gerra eta bestea da zer egin ekonomiekin eta zer egin inperioekin. Eta beraz gaurko hizkuntzan esateko, zer egin mugekin eta muga politikekin; bai jendeari dagokion politikak eta baita salgaiei dagozkienak.
«Europako mugen politika ez du diseinatu bere burua faxistatzat duen inork»
...
Beraz, 20. mendean Frantzian, Erresuma Batuan, Italian eta beste toki askotan sozialdemokraziaren parte bat faxismora pasatzen baldin bada ez litzateke arrigarria gaur egun eta jada gertatzen ari da hori. Sozialdemokrazian geldituta, adibide nabarmen bat eduki genuen Manuel Valls barne ministro izan zenean alderdi sozialistaren baitan. Orain Espainian esaterako modan jartzen ari da Manuel Monereo, Julio Anguita... ustez Ezker Batuko jendea defendatzen dizuna muga politika gogor bat funtsean xenofoboa, gogorra ... esaten diguna muga batetik bestera eskubide batzuk egon behar dutela eta beste batetik beste aldera ez, eta hori da azken finean gaur egungo inperialismoaren eta enpresa haundien mesedetan politika kolonialen itzulpen bat.
Askotan esaten da eztabaida gune batzuetan ezker muturra ere faxista dela. Nola ulertu behar dugu hori gaur egun?
Nik uste hitz asko banalizatzen direla eta ez direla aztertu nahi. Kasuz kasu aztertu beharko litzateke eta ikusi nork esaten duen, noiz eta zer kontestu edo eztabaidaguneetan.