«Badago mendiarekiko miresmen bat, baina matxismo, homofobia, misoginia asko dago»

Mendiko kultura sustatzea du helburu Alacanteko Cuenta­mon­tes elkarteak, eta litera­tu­ra, poesia edota argazkilaritza sariak ematen ditu horre­ta­ra­ko, urtero.
Aurtengoan, Andoni Araba­o­­laza Oruezabala (Hernani, 1964) kazetari hernaniarrak irabazi du, Maria Remedios Guillen mendi literatura saria, Un oasis en las montañas eleberriarekin.

Mendira joatean oasirik behar al duzu? Ala mendia bera da oasi?
Sarreran aipatzen dut Mar­gue­ri­te Yourcenar-en aipu bat, esa­ten duena norberak bere oa­sia, bere leku askea bilatu be­har duela. Gero eta eremu aske gutxiago dauzkagu gure gi­zar­tean, eta nik bi dauzkat: men­dia, eta idaztea edo sor­men literarioa. Baina beste esa­nahi bat ere badauka izen­buruak; bi protagonista ager­tzen dira, eta bientzako da men­dia oasia, baina bi ikus­pun­tu desberdi­ne­tatik: aisial­di­­aren aldetik eta biziraupen edo erresistentzia aldetik. Eus­kal­duna da bat, eta bestea kurdua.

Sormen literarioa aipatu duzu, baina kazetaria zara, eta hau izan da aurreneko eleberria. 
Bai. Gaztetan idazten nituen poe­sia, errelato txikiak... Baina ka­zetaritzan sartzean, beti in­for­mazioa, beti irakurtzen eta dokumentatzen... Idazleek esa­ten dutenean gauerdian idaz­ten aritzen direla, pentsatzen dut %99,9 ez direla izango ka­ze­ta­ri­ak! Baina azken urte­e­tan pro­ba­tzeko gogoa izan dut. Ez zerbait lu­zea, ez baitut teknika kon­tro­latzen. Baina orain pare bat urte sortu zi­tzai­dan txinparta, eta hortik sortu da sua.

Eta saria irabazi! Beste oasi bat?
Banituen hainbat ideia. Baina Kur­dis­tani buruzko jardunaldi batzuk egin ziren Hernanin. La­gun batek laguntza eskatu zi­dan, elkarteko inor ez baitzen hernaniarra. Eta horrela piztu zen txinparta. Neuzkan hiruz­pa­lau ideia baztertu eta horri heldu nion. Mendiaren bueltan, eskalada ere kontrolatzen dut eta ez dago literaturan erre­fe­ren­tzia haundirik. Biak uz­tar­tzea erabaki nuen, baina asmo be­rezirik gabe. Ez naiz an­bi­zio­soa; idatzi, lagunen artean banatu eta iritzia jaso. Galdetu didate zer­gatik egin dudan gaz­te­la­niaz, ama hizkuntza eus­kera du­danean. Gaiak potoloak dira: Kur­distan, eskalada, femi­nis­moa, matxismoa, gazteak... Euskeraz idatzita, jakin badakit mendi lehiaketarik ez dagoela eta argitaletxera joateak lotsa ematen zidan. Erderaz idatzi nuen uste dudalako mezua zabaltzeak merezi duela, eta lehiaketa hau bazela bane­kie­lako. Baina ahaztua nuen! Zu­zen­tzaileari ere ez nion esan, eta lan handia egin du: burutik txapela kendu behar nuela esa­ten zidan, euskerazko jiro asko ni­tuelako. Sorpresa izan da. Oa­sia ere ez. Ez nuen ezer bilatzen. 

Eskaladaz arituta, hizkera oso teknikoa da?
Kirol eskaladaz ari naiz; ba­dau­de modalitatea gehiago. Baina ez da teknikoa. Xixili es­ka­la­tzai­lea da, eta 8A, zailtasun bide bat egiten du helburu. Eskalda lexi­koa hor sartu dut, baina ira­kur­ke­ta xamurra da. Egiten duen aha­legina, saia­kera aipatzen ditut.

Harremanetan ere sakontzen duzu: Xixili eta Sakine. Eta Kurdistan, eta mendia.
Hainbat keinu egin nahi ni­tu­en. Batetik, gazteak, ez du­te­lako irakurtzen; nagusiek ge­ro eta gu­txiago. Helburua gaz­te­en artean banatu eta irakurtzea lortzea da. Beste helburua zen protago­nis­tak neskak izatea, feminismoa lantzea. Iruditzen zait badagoela mendiarekiko mi­resmen bat, baina ma­txis­mo, homofobia, misoginia asko da­go. Azken batean gu ere gi­za­banakoak gara; izan kazetaria, dendaria, igeniaria... Egu­ne­ro­ko­an zarena, mendian edo es­ka­ladan islatzen da. Kritika egin nahi nion horri. Eta beste gai inportantea: Ipar Kurdistan, Turkiaren mende dagoena. Hor, eskertu behar dut Newroz Euskal Kurdu Elkartea: mapa ofizia­le­tan ez dira mugak ageri. Gai­ne­ra, mendi askoren izenak ere eman dizkidate. Beste asko ez di­ra ezagutzen, debe­katuta daude, ge­rrillari, te­rroristen aitza­kia­re­kin. Tur­kiak ez du uzten hara joaten.

Kazetaritza lan haundia egin duzu, orduan?
Dokumentazio lanaren aldetik, bai. Denera 6 hilabeteko lana izan bada, 2-3 izan dira do­ku­mentazioa, eta beste 2-3 idaz­tea. Kurdistango poeten erre­fe­rentziak ere sartu nahi nituen, protagonistek poesia irakurtzen dutelako, eta hori lortzea kosta zait, baina liburutegiko Ra­que­lek asko lagundu dit. Gero, idaz­tea nahiko xamurra egin zait. Egun batean idazten nituen 10 orri kolpetik! Baina beste ba­te­an, bi lerro idatzi eta lagun ba­tek deitzen zidan Santa Bar­ba­rara eskalatzera joateko... Bai­na kazetaritza aipatuta, elka­rriz­keta asko egin izan ditut, eta iruditzen zait oraingoan pe­li­ku­la ikusi dudala nik ba­ka­rrik, eta paperera pasa eta za­bal­du besterik ez dudala egin. Iru­ditzen zait kazetariaren ikus­puntutik egin dudala lan, kon­tatu didaten istorioa kontatuz.

«Protagonistentzat mendia da oasia, baina bi ikuspuntu desberdinetatik: aisialdearena eta biziraupen edo erresistentziarena»

Mendiarekiko miresmena aipatuta, ez ote dugu ‘saltzen’ den filosofiaren kontra egiten, ‘askapen’ lekuak masifikatuz?
Horregatik, mendia ikusteko bi modu erakusten ditut. Xixilik ikusten du aisialdirako, ariketa edo kirola egiteko, eta Sakinek, biziraupenerako. Ez dago men­dia ikusteko era bakarra: ba­se­rri­tarrak, basozainak, ar­tzai­nak, biologoak... Desberdin iku­si­ko dute. Mendebaldean eroso bi­zi gara, eta aisialdi bezala ikus­ten dugu, baina batzuentzat bi­ziraupenerako, erre­sis­ten­tzi­a­ra­ko leku dira. Nik asko haus­nar­tzen dut, Onddin.

Hernani inguruan ez da aukerarik falta!
Erreferentzia asko egiten diz­kiot Hernaniri. Xixili her­na­nia­rra da. Nire alter hegoa dela ere esaten dut. Nahiz eta denbora pa­sa, errebelde izaten segitzen dut. Esan­go nuke gero eta ge­hia­go erradikalizatzen ari nai­ze­la, bere zentzu onean. Gose­te­ak, in­jus­tiziak... sustraitik ken­du nahi ni­tuzke, eta hori esan­da, ondo ge­ratzen naiz. Baina ka­pi­ta­lis­mo­az gauza bera esan­da, gaiz­toa dirudit! Bestalde, Na­zioar­te­ko gaikein lotura daukat, Egin irra­tian lan egin nuelako. Eta ha­ra! Euskal Herriko herri ba­ka­rra da Hernani, Ipar Kur­dis­tan­go herri batekin senidetua!

Bertara joan eta bigarren liburua ote dituzu, buruan?
Gustatuko litzaidake, baina ez da batere xamurra. Parapo­lizia­lek geratu zaitzakete, eta kan­po­ra­tu. Baina gustatuko litzai­dake. Mendi asko ezezagunak, ba­satiak dira. Gero pentsatzen dut merezi ote duen gizakiak sun­tsitzea. Bigarren libu­rua­re­na ordea... Amaiera irekia utzi dut. Badauzkat ideiak, baina momentua, txinparta behar dut. Nahiago dut mendira joan!

Aurrenekoarekin geratuko gara orduan! Non lortuko dugu?
Uste dut aste honetan Elkarren jarriko dela salgai. Eta aur­kez­pen batzuk ere baditut es­ku­ar­te­an. Balio dezala mendi kul­tura pixka bat sustatzeko, eta batzuk aitortu didaten moduan, konfort egoeratik atera eta ba­rrua mugiarazteko.