Nola definituko zenuke birsortze-nekazaritza?
Degradatu beharrean birsortzen den nekazaritza da. Funtsean, berriro lurra birsortzen hastea da, produktu nutritiboak lortzeko. Nekazaritza konbentzionalean ez da lurra kontuan hartzen, eta nekazaritza birsortzailea, berriz, bai lurzoruan bai birsortzeko moduan finkatzen da, hori baita labore orekatu eta osasuntsu baten oinarria. Gu ere, labore eta animalia horiek jaten ditugunok, orekatuta eta osasuntsu egon gaitezen oinarria da.
Behin eta berriz esan duzu lurra dela «labore nagusia». Hori da aztertu behar den lehenengo gauza?
Horri erreparatzen diogu funtsean. Egia da nekazaritzan lan egiten ari garela, eta hori da jaten ematen diguna eta bizitza irabazteko behar duguna; gero, laboreari eta ekoizpen on batzuei begira egon behar dugu, baina gure eremuetan ekintza bat egiten dugun guztietan, lurzorura edo lurra ez degradatzera bideratuta dago. Bertan mineralak, mikroorganismoak eta materia organikoa ditugu. Materia organikoa oso oinarrizkoa da, buztin heze konplexuaren zati da, gure lurzoruen hustuketak esan dezakeguna. Mikroorganismoek laguntzen digute jangelan mineralak jartzen edo kozinatzen, landareek xurgatu eta mikroorganismoek jan ahal izan ditzaten.
Beraz, hiru elementu horiei erreparatzen diezue.
Bai. Degradatzen ez dugula esaten dugunean, hiru «m» ak hobetzen ari garela esaten ari gara: mineralen maila etengabe hobetzen ari gara, mikroorganismoen bizitza errazten ari gara eta eremuetako materia organikoa haunditzen ari gara. Edo behintzat saiatzen gara ez degradatzen.
Zein teknika aplika daitezke?
Landare-estaldura bat utz dezakegu, hemengo sagastietan bezala, eta animaliekin kudea dezakegu modu gidatuan, artzaintza arrazionala eginez, gehiegi larratu gabe. Birsorkuntzan animalia oinarrizkoa eta oso garrantzitsua da, lagundu egiten digulako eta prozesua asko bizkortzen duelako. Materia organikoa ere bota dezakegu, kimikoak botatzeari utzi...
Edozein lurzorutan aplika daiteke?
Edozein lurri, edozein laboreri eta edozein aziendari.
Zeintzuk dira nekazaritza birsortzaileak eskaintzen dituen abantaila nagusiak?
Erromantikoagoez gain, hau da, isurtzen duguna baino karbono gehiago harrapatzea eta lurzoruko karbono organikoa haunditzea; oro har, produkzio berdinak ditugu konbentzionalean baino, baina input gutxiago botatzen ari gara gure eremuetan, lurzoruaren bizitzan lan gehiago egiten ari garelako. Ez du hasierako inbertsiorik behar, produktu asko aplikatzeari uzten dio eta ongarriekin aldatzen ditu; baina produktibitate-bidesaria ordaintzen du emankortasunaren motorra berriro pizteko. Epe ertainerako apustua da, bi urtekoa, eta hirugarrenerako berreskuratuko da emankortasuna. Horregatik gomendatzen dugu hektarea asko badituzte dena bat-batean ez egitea, nekazari gisa urtero dirua sartu behar dutelako.
The Regen Academy-ren bidez, Francesc Font senarrak eta zuk nekazaritza birsortzaileari buruzko prestakuntza ematen duzue. Erraza al da eredua aldatzea?
Bai, baina aldatu behar duen lehen gauza zure burua da. Zure pentsatzeko eta eremua ikusteko modua aldatzen hasten bazara, bestea jarraian dator. Teknika erraza da, iraultza berdea baino lehen urte asko lehenago egin dena egitea besterik ez baita; baina, egia da teknika irakasten eta azaltzen dizun euskarri bat baduzu atzean, errazagoa dela. Guk sistema horiek guztiak probatu ditugu, istripuak izan ditugu eta zer ez duzun egin behar esaten dizugu. Ondo dago prestakuntza izatea, institutuetan eta unibertsitateetan ez baita nekazaritza mota hori irakasten. Beste eredu bat da, baina jende askorekin ikasi, behatu edo hitz egin behar duzu aplikatu ahal izateko.