Kontrastea egiten du Ugaldetxo poligonoko zalapartak, Elikagai Bankuaren egoitza barruan nabari den ixiltasunarekin. Zaratarik atera gabe, baina etengabe ari dira lanean, hogei bat boluntario: jasotako elikagaiak sailkatu, kaxa zein apaletan multzokatuta jarri txukun… Aspaceko (Adimen Paralisiaren Elkartea) neska-mutilak topatu ditugu aurrena, eta bihar entregatuko diren elikagai multzoak ari dira prestatzen.
Gaurkoak, dagoeneko banatu dituzte. «Goizeko 11:00etarako edo, bukatzen dugu eguneko entregak banatzen», azaldu du Marisol Fernandez hernaniarrak. Goizeko 08:00etan bertara iristen denean, entregekin aritzen da lanean: «bezperatik prestatuta egoten dira, baina osatu gabe daude, hozkailuan eta izozkailuan dauden elikagaiak gehitu behar zaizkielako. Hori da nire aurreneko egitekoa. Albarana begiratu, zer falta den ikusi, hartu eta jarri. Normalean, egunean sei entrega izaten dira, eta hiru ordutan banatuta dauzkagu denak», kontatu du. Hori bukatzean, jaso diren elikagaiak sailkatzeari ekiten dio.
Iritsi berri da Ceci Jauregi, hernaniarra bera ere, furgonetarekin. Supermerkatu batetik dator, Azkeneko Minutukoa deitzen duten elikagai sorta bat biltzetik: kadukatu edo txartzetik gertu dauden elikagai horiek dira, eta egunero jasotzen dituzte Gipuzkoako Elikagai Bankukoek, alperrik ez galtzeko. Gaur asteartea denez, Ceciri dagozkio garraiolari lanak, beste hiru lagunekin batera, lau furgoneta baitauzkate.
Oraintxe egin duena, ez da eguneko aurreneko garraioa. Makina bat supermerkatu, saltoki haundi eta enpresatara joaten dira, lau garraiolarien artean banatuta; eta goizean goiz bildu eta ekartzen dituzte aurreneko elikagaiak lokalera. Hori guztia bereizi eta sailkatzen, goizean goizetik aritzen dira, baita ere, hainbat boluntario: jasotakoa begiratu, txartuta dagoena baztertu, eta aprobetxatu daitekeena multzokatu. Lan horretan aritzen da Felipe Etxeberria hernaniarra, Marisolen senarra. Ceciren kasuan bezala, asteartea da egokitu zaien eguna, haiei biei ere: «hori da egun bakarra, despertadorea jartzen duguna, goizeko zazpietan». Orain zortzi urte hasi ziren biak, goiz prejubilatuta: «oraindik osasunez ondo gaudenez, gizarteari zerbait gehiago aportatu beharra geneukala sentitzen genuen». Orain, asteartetako txandaz gain, Hernanin ere aritzen dira, hileko aurreneko bi astelehenetan, elikagaiak banatzen; hain justu, Elikagai Bankutik Hernanira eramaten direnak. 900 lagun ingururi ematen dizkiete elikagaiak, hilero; eta joan den urtean, 102.087 kilo banatu zituzten herrian, herriko lau eragilek bat egin duten elkarte horretan: Amher, Caritas, Eliza Ebanjelikoa eta Udala.
Beranduago hasi zen Elikagai Bankuan boluntario, duela lau urte, Ceci Jauregi. Garraiolariak behar zituztela ikusi zuen deialdia, eta bere burua eskaini zuen. Hala ere, beste edozein lanetan ere aritzen da, dagoen beharraren arabera: «zure lana bukatzen duzunean, behar duen edonori laguntzen diozu berearekin», nabarmendu du. Gainera, noizean behin, larunbatarekin ere tokatzen zaio joatea: «lehen ez genuen egiten bilketarik, baina supermerkatu batzuetan, larunbatean soberan zeuzkaten elikagaiak bota egiten zituzten. Horregatik, jakin genuenean, erabaki genuen guardia moduko batzuk antolatzea, eta txandaka garraiolari bat etortzea, asteburu bakoitzean».
«Guk jaso eta banatzen ditugun elikagai asko eta asko, zaborretara botako lituzkete bestela»
Denek egiten dute bat, bertan duten zeregina deskribatzerakoan: «lanean aritzen gara, baina gustura egiten dugu. Giro oso ona daukagu, eta koadrila moduko bat osatzen dugu, azken batean. Oso harreman atseginak sortzen dira, eta hemendik kanpo ere elkartzen gara. Gainera, hemen lana bakarrik ez, hamaiketako ederra ere egiten dugu. Horrek ezin du huts egin!», diote umoretsu.
Baina bromak alde batera utzita, nabarmendu dituzte Elikagai Bankuak betetzen dituen funtzioak: «ez da bakarrik behar haundiena dutenei elikagaiak ematea. Beste funtzio oso garrantzitsu bat ere betetzen du; elikagaiak aprobetxatzea. Guk jaso eta banatzen ditugun elikagai asko eta asko, zaborretara botako lituzkete bestela», azaldu du Felipek: «gaur jaso ditugun fruta eta barazkiak, bihar bertan banatuko ditugu, ez dutelako gehiago iraungo. Gainera, supermerkatuan bost eguneko iraungitze data ikusten badiogu produktu bati, yogurrei esaterako, ez dugu erosten; luzeagoa daukana hartzen dugu. Eta bost egunekoa daukaten horiek, azkenean, zaborretara botako dituzte. Baina guk bihar bertan banatuko ditugunez, aprobetxatu egingo ditugu, eta zaborretara botatzea saihestu. Berdin gertatzen da, esate baterako, laranja sare batean laranja bat txartzen denean. Supermerkatukoek ez dute sarea ireki, txarra ordezkatu, eta salgai jarriko. Sare osoa baztertuko dute. Guk, berriz, sarea ireki, ondo daudenak hartu eta banatu egingo ditugu».
Hori guztia kontatzen ari direla, ezusteko bat suertatu da: «horrelakoak ere izaten ditugu, lanik ez faltatzeko!». Behobia-Donostia lasterketan sobratutako ur eta isotoniko botilak, sagarrak eta bixerak ekarri dizkiete, eta kaxa bustita zegoenez, hautsi egin da: dena lurrera. Sailkatzeko, beraz, lurretik jaso beharko dituzte aurrena.
Ez gara lagun koadrila bat, ezkerreko eskuarekin jaso eta eskuinekoarekin ematen duena. Nolabaiteko kontrola behar da, urtean 2,5 milioi kilo elikagai direlako urtean
Kontrola, ezinbestekoa
Ceci, Marisol eta Felipe beraien zereginetan utzi, eta goiko pisura igo gara, beste hiru boluntariorekin: Carlos Martinez, Elikagai Bankuko presidenteordea; Tomas Loinaz, «gure informatikaria»; eta Jose Manuel Pineda, presidentea. Hernaniarrak dira Martinez eta Loinaz; «eta erdi hernaniarra da Jose Manuel ere, urtetan egin baitzuen lan Hernanin, irakasle», azaldu du Martinezek.
Bulegoetako lana da, bertan egiten dena. Bilketa Haundirako boluntarioen deia jaso eta taldetan antolatzen ari dira batzuk; eta elikagaien kontrola eramaten, beste batzuk. «Nahi dugu jendeak ikustea, ez garela lagun koadrila bat, ezkerreko eskuarekin jaso eta eskuinekoarekin ematen duena, besterik gabe. Nolabaiteko kontrola behar da, urtean 2,5 milioi kilo elikagai direlako guztira urtean, doan jasotzen ditugunak», adierazi du Martinezek. Horregatik, kontrol zorrotza daramakite: «iristen den guztia, boluntarioek albaranetan zehazten dute; zer sartu den, zerk balio duen eta zer baztertu den. Eta era berean, beste albaran batzuetan kontabilizatzen da zer atera den, eta nori eman zaion».
«Horrela, uneoro dakigu zer daukagun hemen, zehazki», dio Pinedak; «oraintxe bertan, Oiartzungo egoitza honetan, 91.139 kilo dauzkagu. Eta daukaguna ikusita, jasoko dugunaren aurreikuspenak eginda, eta elikagaiak jasotzen dituen biztanle kopuruaren arabera, kalkulatzen dugu noiz arte iraun behar digun gauza bakoitzak, eta zenbat eman dezakegun hilean, pertsona bakoitzeko», azaldu du.
«Une honetan, 12 kilo/litro inguru ari gara ematen pertsonako. Beraz, hiru kideko familia batek, 36 bat kilo/litro jasoko ditu. Horietaik, izan daitezke 10 litro esne, bi litro olio, bina kilo arroz eta pasta, txokolatea, opilak, fruta eta barazkiak... Iritsiko zaio hilabete osorako? Produktu batzuetan ziur baietz, baina beste batzuetan exkax izango du. Laguntza bat da hau, behar gehien dutenentzat. Daukaguna ematen dugu. Eta ezin du edonork jaso, noski. Laguntza nahi duenak, udaletxetik pasa behar du, eta ongintzako langileak baieztatuko du behar duela», dio Martinezek.
Une honetan, 17.886 biztanle dira, elikagaiak jasotzen dituztenak, 180 elkarteren bitartez. Kopuru horrek behera egin du pixkanaka, 2013-2014tik: «krisiaren urte txarrenetan, 24.500era iritsi zen, baina jaisten ari da. Jasotzen duguna, berriz, mantendu egin da, baita pixka bat igo ere. Beraz, gehiago lagundu diezaiokegu bakoitzari», diote.
Aste honetako Bilketa Haundia, urte osorako sostengua
Azken Minutuko bilketa da eguneroko martxa jartzen duena, Oiartzungo egoitza nagusian; eta urtean 1.050.000 kilo elikagai inguru aprobetxatzen dituzte, alperrik galtzea saihestuz.
«Baina horrekin bakarrik ez du ematen, behar dutenei laguntzeko. Horregatik egiten da Bilketa Haundia, orain», kontatu digu Marisolek, lehenago. Bera ari da, Hernanin bilketaren bi egunetan ariko diren boluntarioak antolatzen: «oraindik boluntarioren bat gehiago beharko genuke, txandak osatzeko. Hernanin bakarrik, 100 bat lagun behar dira, bost supermerkatuetako txandak betetzeko. Lau orduko hiru txanda egiten ditugu egun bakoitzean».
Bilketa Haundiak ematen die sostengua, urte osorako. Iaz 661.462 kilo elikagai jaso ziren. «jendeak barneratuta dauka, Gabonak baino lehen horrelako bilketa bat dagoela; eta jende askok hartzen du parte, biztanleriaren zati oso haundi batek», nabarmendu du Felipek.
Hala ere, badira produktu batzuk, orain kopuru haunditan jasota ere, ez dutenak luzaroan iraungo, txartu egiten direlako. Esnea da adibide garbiena. Horregatik, bonoak ere badaude, bilketa puntuetan; eta horiekin, behar duten heinean eskatzen dizkiete elikagaiak, supermerkatuei: «esnea bezalako produktuen kasuan, bonoei esker salbatzen dugu urtea. Bono horiekin, jendeak guri ez digu dirurik ematen; horrekin kontu bat sortzen digu supermerkatuak, eta elikagaiak falta ditugunean, eskatzen ditugu eta kontu horretatik deskontatzen dizkigute», azaldu du Martinezek. «Badakigu jendeari gustatzen zaiola elikagaiak ematea zuzenean. Baina ideala litzateke erdia elikagaietan jasotzea, eta beste erdia bonotan; eta gerturatzen ari gara horretara», gehitu du Pinedak.
Behin Bilketa Haundia bukatuta, Oiartzunen bertan jasoko dute dena, baina egoitza nagusian ez, gertu daukaten beste lokal batean: «hemen ezinezkoa litzateke, eguneroko martxarekin nahikoa lan badaukagu. Beste lokalean, goiz eta arratsalde osatzen ditugu boluntario taldeak, bildutakoa sailkatzeko. Eta gero, pixkanaka joango gara lokal honetara ekartzen», dio Martinezek.
Urtean, 140-150 bilketa
Bilketa nagusia da, aste honetan egingo dutena. Baina guztira, 140-150 inguru izaten dira urtean: «udaberrian beste bilketa bat antolatzen dute zenbait supermerkatuk. Baina bilketa txikiagoak ere badaude, eskoletan, enpresetan... Beraien ekimenez sortzen dira, eta guk lana errazten diegu, kaxak eramanez, bilketaren bukaeran elikagaiak jasotzera pasaz...».
Eta hori guztia kudeatzeko, 200 boluntario baino gehiago dira Gipuzkoan: «urtero egiten dugu bazkari bat, boluntario guztiak elkartzeko; eta egun ezberdinetan aritzen garenez lanean, asko ez ditugu ezagutzen. Sorpresak ere hartzen ditugu. Konturatzen gara, ezagutzen ditugun beste hernaniar batzuk ere boluntario dabiltzala, gu bezalaxe».
Datorren ostiral eta larunbatean, Bilketa Haundia 91 supermerkatutan
Egun osoan zehar izango da elikagaiak eta bonoak emateko aukera, Hernaniko bost supermerkatutan, eta Astigarragako batean.
Aste honetan izango da, Gipuzkoako Elikagai Bankuaren Bilketa Haundia. Guztira, probintzia osoko 91 supermerkatutan egingo dute elikagai bilketa, bi egunez: ostiralean eta larunbatean, egun osoan zehar.
Hernaniren kasuan, bost supermerkatutan izango da aukera, elikagaiak zein bonoak emateko: Galarretako zein Floridako Lidl supermerkatuetan, Zinkoeneako Eroskin, Dian eta BMn. Astigarragan, berriz, erdiguneko Eroskin eman daitezke.
Zenbat jasotzea espero duten galdetzen diete beti, baina ez dute kopururik eman nahi: «iazko kopuruetara iritsiz gero, primerakoa litzateke. Gehiago jasotzen badugu, ba askoz ere hobeto. Horrela, pertsonako hilean 12 kilo banatu beharrean, 14 banatzeko aukera izango genuke, adibidez. Eta horrekin, pixka bat gehiago aseko genituzke, haien beharrak», adierazi du Carlos Martinezek.
661.462 kilo bildu ziren aurreko urteko Bilketa Haundian; 2017an baino pixka bat gutxiago (663.974 kilo). Horietatik, asko izan ziren, jendeak emandako bonoekin gerora erositako elikagaiak (260.922 kilo). Hernanin, 16.000 kilo bildu ziren (2.478 kilo bonotan).
«Elikagai batzuk eskatu edo gomendatzen ditugu bereziki, txartzen ez direnak. Baina edozein kasutan, ekartzen diguten guztia jasotzen dugu», azaldu dute boluntario hernaniarrek. Zentzu horretan, bonoek duten garrantzia ere nabarmendu dute, luzaroan iraungo ez duten elikagaiak eskuratzeko aukera ematen dietelako, urte osoan zehar.
Boluntario bila oraindik, txandak osatzeko
Hainbeste tokitan bilketa egiteko, Elikagai Bankuko boluntarioekin ez dute nahikoa. Supermerkatu bakoitzeko, 20 bat lagun behar dituzte, eta Hernanin bakarrik, 100 lagun inguru beharko dira. Txanda guztiak osatzeko, larri xamar dabiltza oraindik, eta boluntario aritu nahi duenak, badauka aukera. Telefonoz deitu behar du, Elikagai Bankura: 943 49 37 96 edo 943 26 05 99.
Zein herritan eta zein txandatan egon nahi duten galdetuko diete, eta boluntario taldeak antolatu eta finkatzen dituztenean, bueltan deituko diete, zehazteko zein supermerkatutan eta zein txandatan egokitu zaien.